Lęk, panika i fobie: główne fakty

Zastrzeżenie

Czym jest lęk?

Prawie co dziesiąta osoba w jakimś momencie swojego życia doświadczy lęków i fobii. Lęk jest normalnym ludzkim uczuciem strachu, które wszyscy odczuwamy w obliczu zagrożenia lub poważnych trudności.  Dzięki niemu trzymamy się na baczności, co pozwala nam unikać niebezpieczeństw i motywuje do radzenia sobie z problemami.  Kiedy jednak poczucie lęku jest zbyt silne, powstrzymuje nas ono od robienia tego, co chcielibyśmy robić.

Czym jest panika?

Nagły i nieoczekiwany napad lęku, który budzi pragnienie wycofania się z sytuacji będącej jego przyczyną.

Czym jest fobia?

Fobia to strach przed sytuacjami, lub przedmiotami, które nie są niebezpieczne, i które większość ludzi uważa za bezproblemowe.

Jakie są przyczyny lęku, paniki i fobii?

• Geny

Badania naukowe sugerują, że niektórzy ludzie dziedziczą problemy lękowe poprzez geny.  Jednakże nawet ludzie, którzy nie urodzili się z tym problemem, mogą odczuwać stany lękowe w wyjątkowo stresujących sytuacjach.

• Okoliczności

Czasem przyczyna lęku jest oczywista.  Kiedy problem mija, znika również lęk.  Niektóre jednak sytuacje są na tyle groźne – np. kraksy samochodowe, wykolejenia pociągu, pożary – że lęk, który wywołują trwa jeszcze przez długi czas po danym wydarzeniu.  Jesteśmy nerwowi i zalęknieni przez wiele miesięcy lub lat, nawet jeśli nie odnieśliśmy obrażeń fizycznych.  Mówi się w takich przypadkach o zespole stresu pourazowego.

• Używki

Środki takie jakie amfetaminy, LSD, lub Ecstasy, mogą wywoływać stany lękowe.  U niektórych ludzi nawet kofeina w kawie wywołuje podobne objawy.

• Doświadczenia życiowe

Przykre przeżycia w przeszłości, duże zmiany w życiu obecnym – ciąża, nowe stanowisko, utrata pracy, przeprowadzka.

Jakie objawy wywołuje lęk?

• Umysł

Ciągłe zamartwianie się, poczucie zmęczenia, poirytowanie, kłopoty ze spaniem i z koncentracją.

• Ciało

Przyśpieszone bicie serca, napięcie i bóle mięśni, drżenie, trudności z oddychaniem, zawroty głowy, zaćmienia, niestrawność, biegunka.

Osoba, która już odczuwa lęk, łatwo uzna te objawy za symptom poważnej choroby, co tylko zwiększy jej lęk, a co za tym idzie, i nasilenie objawów.

Jakie objawy wywołuje panika?

Nagłe, obezwładniające poczucie strachu i utraty kontroli.  Odczuwa się wtedy łomotanie serca, przyśpieszone oddychanie, występują poty, pojawia się przekonanie o natychmiastowej śmierci, co powoduje bezzwłoczne wycofanie się z danej sytuacji.

Jakie objawy wywołuje fobia?

Kiedy znajdziemy się w sytuacji, która nas przeraża, pojawia się silne poczucie lęku.  Tak więc, osoba cierpiąca na fobię wobec psów, będzie odczuwać lęk tylko w takich okolicznościach, gdzie obecne są psy.  Starając się unikać sytuacji, które wywołują lęk, tylko pogarszamy naszą fobię w miarę upływu czasu.  Nasze życie skazane jest wtedy na ciągłe wyszukiwanie sposobów unikania przerażających sytuacji.  Nawet jeśli zdajemy sobie sprawę, że przedmiot naszej fobii nie stanowi prawdziwego zagrożenia, nie jesteśmy w stanie kontrolować strachu.

… co może doprowadzić do depresji

Lęk i panika często idą w parze z poczuciem depresji.  Nachodzą nas posępne myśli, tracimy apetyt, a przyszłość wydaje nam się ponura i beznadziejna.

Dostępna pomoc

• Samopomoc

Nauka technik relaksacyjnych w grupach, lub korzystając z fachowej pomocy, albo książek, płyt CD i DVD (polecamy naszą główną ulotkę na ten temat http://www.rcpsych.ac.uk/info).  Regularnie stosując techniki relaksacyjne nabierzemy wprawy w ich stosowaniu w momencie kryzysu.  Pomocą mogą również służyć książki i płyty DVD wykorzystujące zasady terapii kognitywno-behawioralnej.

Rozmowa

Nawet jeśli nie mamy ochoty rozmawiać na temat naszej fobii, czy lęków z rodziną, mówienie na ten temat może okazać się pomocne.  Warto zwrócić się o pomoc do przyjaciela, lub kogoś z rodziny, komu ufamy i kto potrafi nas wysłuchać.  Może sami mieli taki problem, lub znają kogoś w podobnej sytuacji.

Grupy samopomocy

Łatwiej rozmawiać z ludźmi, którzy mają podobne problemy, gdyż potrafią nas lepiej zrozumieć i zasugerować sposoby radzenia sobie z naszymi kłopotami.  Jedne grupy skupiają się na problemach z lękami i fobiami, inne przeznaczone są dla kobiet, rodziców, którzy stracili dzieci, ludzi, którzy byli ofiarami przemocy.

• Psychoterapia

Jest to intensywna forma terapii mówionej, dzięki której możemy zrozumieć i opanować nasze lęki.  Leczenie odbywa się w grupach lub indywidualnie, zazwyczaj raz w tygodniu, i może potrwać wiele tygodni, a nawet miesięcy.  Jest to zwykle swego rodzaju forma terapii kognitywno-behawioralnej.

• Leki

Środki uspokajające: leki typu valium, benzodiazepiny (takie, jak większość leków nasennych).  Są bardzo efektywne, ale też bardzo uzależniające, już nawet po czterech tygodniach.  Nie należy ich więc stosować przez okres dłuższy niż 2 tygodnie.

Środki przeciwdepresyjne: dobrze działają w stanach lękowych.  Ich efekty są jednak widoczne dopiero po 2 - 4 tygodniach stosowania, a niektóre z nich wywołują mdłości, ospałość, zawroty głowy, suchość w ustach i zaparcia.  Nasza ulotka na temat środków przeciwdepresyjnych (http://www.rcpsych.ac.uk/info) zawiera więcej szczegółów na ten temat.
Leki beta-adrenolityczne: (stosowane zazwyczaj w leczeniu wysokiego ciśnienia krwi) mogą być podawane w niskich dawkach, aby kontrolować drżenie ciała wywołane lękiem.

Translated: January 2010 by Joanna Carroll.