Zastrzeżenie

Czym jest żałoba?

Żałoba to uczucie żalu po śmierci osoby bliskiej.  Nie jest to pojedyncze uczucie, lecz cała gama różnych emocji, których doświadczamy w pierwszych miesiącach – czasem w pierwszych dwóch latach, a nawet dłużej – po śmierci bliskiego człowieka.

W okresie późniejszym, mimo iż nasze życie się zmieniło, większość z nas godzi się z tą stratą.  Poczucie żalu najczęściej występuje w przypadku śmierci kogoś, kogo znaliśmy przez dłuższy okres czasu.  Jednakże poronienie, martwy poród, lub śmierć niemowlęcia są przyczyną takich samych reakcji i odczuć.

Jakie odczucia pojawiają się najczęściej?

Rozpacz po śmierci bliskiej osoby przejawia się na wiele sposobów różniących się od siebie w zależności od kultury, wierzeń i obrzędów religijnych, lub indywidualnych przekonań.  Jednak u większości występują podobne emocje:

• Odrętwienie
  W pierwszych kilku godzinach i dniach po śmierci bliskiej osoby, jesteśmy ogłuszeni, wręcz niezdolni uwierzyć w to, co się stało.
  
• Niepokój
  Po kilku dniach, początkowe odrętwienie zazwyczaj ustępuje, dając miejsce poczuciu niepokoju oraz tęsknoty za utraconą osobą.  Chcielibyśmy ją w jakiś sposób odnaleźć, mimo iż dobrze wiemy, że to niemożliwe.  Trudno nam się odprężyć, zrelaksować, mamy kłopoty ze spaniem. W snach, a nawet na jawie wydaje nam się że widzimy lub słyszymy utraconą osobę.
  
• Złość
  Często rodzi się w nas złość wobec lekarzy i pielęgniarek za to, że nie zapobiegli śmierci, wobec przyjaciół i krewnych za to, że nie dość pomogli, a nawet wobec osoby, która zmarła za to, że nas opuściła.
  
• Poczucie winy
  Często rozmyślamy o tym wszystkim, czego nie zdążyliśmy zrobić, lub powiedzieć.  Zastanawiamy się, czy byliśmy w stanie zapobiec śmierci, mimo iż w większości przypadków jest to poza wszelką kontrolą.
  
• Ulga
  Jeśli śmierć ukochanej osoby nastąpiła po ciężkiej i bolesnej chorobie, możemy poczuć ulgę. Nie jest to oznaką bezduszności – takie odczucia są zrozumiałe i występują bardzo często.
  
• Smutek
  Po kilku tygodniach zmagania się z silnymi emocjami, stopniowo zaczynamy odczuwać spokojny smutek, zmniejsza się poczucie niepokoju, ale nachodzić nas mogą okresy depresji i poczucie wyobcowanie.  Ten stan najbardziej nasila się w cztery do sześciu tygodni po śmierci.
  
• Refleksja
  Przez kilka następnych miesięcy, wiele czasu poświęcamy rozmyślaniom o zmarłej osobie, wspominając chwile spędzone razem.  Jest to okres spokojnych przemyśleń, niezbędny etap w procesie godzenia się ze śmiercią, mimo iż osobom w naszym otoczeniu wydaje się, że spędzamy czas siedząc bezczynnie.
  
• Stawanie się na powrót sobą
  W miarę upływu czasu, ostry ból odczuwany tuż po śmierci ukochanej osoby blednie, smutek przemija i zaczynamy znowu myśleć o sprawach na przyszłość.  Mimo iż poczucie utraty cząstki nas samych wraz ze śmiercią ukochanej osoby nigdy w pełni nie zniknie, po jakimś czasie znów czujemy się w pełni sobą.
  
• Pożegnanie
  W końcu pozwalamy ‘odejść’ zmarłej osobie i zaczynamy żyć na nowo.  Smutek nas opuścił, potrafimy już spać spokojnie, odczuwamy przypływ energii, powraca nawet pożądanie seksualne.
  

Niemożność pogodzenia się ze stratą

• Problemy mogą się pojawić w sytuacji, gdy po śmierci bliskiej osoby nie jesteśmy w stanie przejść przez normalny proces żałoby ze względów rodzinnych lub zawodowych.  Niektórzy ludzie wydają się na pozór nie odczuwać smutku po stracie bliskiej osoby i szybko wracają do normalnego życia.  Odbić się to może dopiero wiele lat później, gdy pojawiają się dziwne objawy fizjologiczne, lub napady depresji.
• Otoczenie często nie rozumie, że poronienie, martwy poród, lub przerwana ciąża wywołują równie silne uczucie żalu i straty.  Taki brak zrozumienia powoduje poczucie odosobnienia i przygnębienia.
• Czasem rozpoczęty już proces żałoby może utknąć w miejscu.  Początkowe uczucie szoku i niewiary w to, co się stało nie przechodzi.  Nawet po wielu latach trudno nam uwierzyć, że osoba, którą kochaliśmy nie żyje.
• Nie jesteśmy w stanie myśleć o niczym innym, zamieniając na przykład pokój zmarłego w nienaruszalną świętość.
• Niektóre osoby czują się tak przygnębione, że nachodzą je myśli samobójcze, przestają jeść i pić.
• Przeżywanie smutku po stracie osoby bliskiej może również odbijać się na zdrowiu fizycznym, zwiększając ryzyko raka i chorób serca.  Niekiedy ludzie starsi umierają w krótkim czasie po śmierci małżonka lub partnera.

Gdzie szukać pomocy?

Istnieją organizacje charytatywne i religijne, które pomagają ludziom mającym trudności z pogodzeniem się ze stratą osoby kochanej.  Czasem dużą pomocą może być spotkanie i rozmowa z osobami, które przeżyły podobne doświadczenia.  Jeśli to nie wystarcza, należy zwrócić się o pomoc do psychoterapeuty specjalizującego się w pomaganiu ludziom w żałobie. Skierowanie na zajęcia grupowe, lub indywidualne wystawi lekarz pierwszego kontaktu (GP).

Lekarz może również przepisać środki nasenne w przypadku kłopotów ze snem, ale tylko na kilka dni.  Jeśli depresja się pogłębia, występuje brak apetytu, energii i snu, lekarz powinien wystawić skierowanie do psychologa, lub przepisać środki przeciwdepresyjne.  Jeśli depresja nadal się pogłębia, pomimo leczenia, konieczna może się okazać pomoc psychiatry.

Jak pomóc osobom, które straciły kogoś bliskiego?

• Pomocą może być np. spędzenie czasu z osobą, która cierpi po stracie bliskiego, aby nie czuła się osamotniona w swym żalu.
• Dobrze jest pozwolić się wypłakać i mówić o tym, co się czuje.
• Należy unikać rad typu „weź się w garść”.
• Pomóc w sprawach praktycznych.
• W chwilach wyjątkowo bolesnych, jak np. rocznice, warto zaoferować pomoc.
• Trzeba dać im czas na przeżycie smutku po stracie ukochanej osoby.

Tłumaczenie: Joanna Carrol