Zaburzenie afektywne dwubiegunowe: główne fakty

Zastrzeżenie

Czym jest zaburzenie afektywne dwubiegunowe?

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe to schorzenie, w którym występują ostre aberracje nastroju.  Epizody te zazwyczaj trwają od kilku tygodni do kilku miesięcy i mogą mieć następujące cechy:

• przygnębienie ostra depresja i rozpacz
• ‘maniakalne’ poczucie radości, nadmierna aktywność i utrata inhibicji
• ‘mieszanka nastrojowa’, w której pojawia się przygnębienie w połączeniu z nadpobudliwością i nadmierną aktywnością charakterystyczną dla fazy manii.

Co wywołuje zaburzenie afektywne dwubiegunowe?

• Choroba dwubiegunowa często występuje u kilku osób w rodzinie, a więc geny wydają się tu odgrywać istotną rolę.
• Powodem może być również problem fizjologiczny w układach mózgowych, które kontrolują nastrój, dzięki czemu chorobę tę można często opanować za pomocą leków.
• Stres może również wywoływać zmiany w nastroju.

Rodzaje choroby dwubiegunowej

• Typ 1 W tym typie choroby występuje co najmniej jeden epizod manii trwający ponad tydzień.  Niekiedy w tym przebiegu choroby pojawiają się tylko fazy manii, najczęściej jednak występują one w połączeniu z okresami depresji.
• Typ 2 Ten typ rozpoznaje się wtedy, gdy wystąpiły co najmniej dwa napady ostrej depresji przy łagodnej fazie manii (zwanej hipomanią).
• Szybka zmiana fazWahania nastroju występują co najmniej czterokrotnie w przeciągu 12-tu miesięcy.  Ten typ występuje u co dziesiątej osoby cierpiącej na chorobę afektywną dwubiegunową.
• CyklotymiaWahania nastroju nie są zbyt ostre, ale często trwają dłużej.

Co się odczuwa podczas choroby dwubiegunowej?

W fazie depresji chory:

• czuje się nieszczęśliwy, a uczucia te nie mijają
• odczuwa niepokój i nadpobudliwość
• traci pewność siebie
• ogarnia go poczucie własnej bezwartościowości, nieprzydatności i beznadziei
• nachodzą go myśli samobójcze
• nie potrafi myśleć pozytywnie
• nie potrafi podjąć najprostszej nawet decyzji
• przestaje się czymkolwiek interesować i nie potrafi się na niczym skupić
• traci apetyt, chudnie
• ma kłopoty z zaśnięciem i budzi się bardzo wcześnie
• traci ochotę na seks
• unika ludzi.

W fazie manii chory:

• jest bardzo podniecony i szczęśliwy
• ogarnia go większe niż zazwyczaj poczucie własnej ważności
• jest pełen nowych i ekscytujących pomysłów, szybko przerzuca się z jednego na drugi
• ma niespożyte pokłady energii
• nie odczuwa potrzeby snu
• nabiera ochotę na seks
• tworzy nierealne plany
• jest nadmiernie aktywny, mówi dużo i szybko
• łatwo wpada w irytację, jeśli ludzie nie dostosowują się do jego planów lub nastrojów
• wydaje bez umiaru pieniądze.

Objawy psychotyczne:

Jeśli wahania nastroju są bardzo drastyczne, mogą pojawić się objawy psychotyczne:

• W fazie depresji, chorego ogarnia przemożne poczucie winy, czuje, że jest gorszy od wszystkich innych, może nawet uważać, że nie istnieje.
• W fazie manii, chory może uważać, że ma do spełnienia ważną misję, lub że ma nadzwyczajne zdolności i władzę.
• Mogą również wystąpić halucynacje – chory słyszy, widzi i czuje rzeczy i ludzi, których w danym miejscu nie ma.
  

Czy leczenie pomaga?

Istnieją trzy grupy leków normotymicznch (stabilizatorów nastroju).  Skuteczność ich działania objawia się dopiero po kilku miesiącach.

• LitLit stosuje się w leczeniu epizodów zarówno maniakalnych jak i depresyjnych.  Wymagane jest regularne badanie krwi, gdyż zbyt wysoka dawka może być szkodliwa dla organizmu.  Do skutków ubocznych należą uczucie pragnienia, częste oddawanie moczu i wzrost wagi ciała.
• Leki przeciwpadaczkoweLeki te są zazwyczaj stosowanie w przypadkach padaczki. Należą do nich kwas walproinowy, lamotrygina i karbamazepina.
• Leki antypsychotyczne atypoweLeki te stosuje się w leczeniu schizofrenii i należą do nich olanzapina, kwetiapina i risperidon.

Kuracje psychologiczne

Leczenie tego typu może być szczególnie pomocne w okresie między epizodami depresji i manii.  Do kuracji psychologicznych zalicza się:

• Psychoedukacja – pomaga zrozumieć chorobę dwubiegunową
• Obserwacja nastroju – pomaga zauważyć moment, w którym zaczyna się wahanie nastroju
• Techniki kontrolowania nastroju – pomagają w zapobieganiu huśtawce nastrojowej od w pełni rozwiniętej manii do epizodu depresji
• Rozwijanie ogólnych zdolności radzenia sobie
• Terapia poznawczo-behawioralna stosowana w leczeniu depresji.

Leczenie huśtawki nastrojowej

Stabilizatory nastroju to tylko jeden ze środków, jakie zazwyczaj podaje się choremu.  Stosuje się również:

• Przy epizodzie depresji – środki przeciwdepresyjne typu SSRI (inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny).  Ich działanie zauważa się zazwyczaj po 2-6 tygodniach i należy je kontynuować jeszcze co najmniej przez 8 tygodni po ustąpieniu epizodu depresyjnego, a następnie odstawiać je stopniowo.
  
• Przy epizodzie manii – środki antypsychotyczne.

Samopomoc, dzięki której chory potrafi:

• Rozpoznać wczesne oznaki nadchodzącej zmiany nastroju i zwrócić się o pomoc
• Zdobyć wiedzę na temat choroby dwubiegunowej
• Unikać szczególnie stresujących sytuacji
• Znaleźć co najmniej jedną osobę w swoim otoczeniu, na której można polegać, i która rozumie, na czym polega choroba dwubiegunowa
• Utrzymać równowagę pomiędzy życiem zawodowym, osobistym, towarzyskim i rozrywkowym
• Co najmniej 3 razy w tygodniu wykonywać 20-minutowe ćwiczenia fizyczne, co podtrzymuje dobry nastrój
• Zająć się sprawami, które przynoszą radość i wzbogacają życie
• Kontynuować nieprzerwanie przyjmowanie leków, aby nie zapoczątkować kolejnego wahnięcia nastroju
• Przygotować z lekarzem i rodziną ‘instrukcje na przyszłość’ wyjaśniające preferowany sposób leczenia w przypadku nawrotu choroby.

Jak pomóc osobie cierpiącej na chorobę dwubiegunową

• Czasem trudno znaleźć właściwe słowa rozmawiając z kimś, kto cierpi na depresję.  Postrzeganie świata przez taką osobę jest bardzo negatywne – często nie potrafi wyjaśnić, czego od nas oczekuje.  Najlepiej w takiej sytuacji po prostu uzbroić się w cierpliwość, wysłuchać co ma do powiedzenia i starać się zrozumieć.
• Podczas epizodu manii, chory sprawia wrażenie szczęśliwego, jest towarzyski i pełen energii.  Jednakże emocje odczuwane podczas jakiejkolwiek sytuacji towarzyskiej mogą wywołać jeszcze większe podniecenie.  Dobrze jest odradzić udział w przyjęciach, lub gorących dyskusjach i przekonać chorego, że potrzebuje pomocy.
• W okresach pomiędzy epizodami, warto zapoznać się z informacjami na temat choroby dwubiegunowej. Jeśli chory się zgodzi, dobrze jest towarzyszyć mu na wizytach u lekarza.  Pamiętajmy jednak, aby znaleźć czas dla siebie, aby doładować własne baterie.

Tłumaczenie: Joanna Carroll