Zastrzeżenie

Informacje o ulotce

Ulotka ta wchodzi w skład serii broszur informacyjnych dla rodziców, nauczycieli i młodzieży, zatytułowanej „Zdrowie psychiczne i dorastanie”, mającej na celu propagowanie praktycznych, aktualnych informacji na temat problemów dotyczących zdrowia psychicznego (zaburzeń emocjonalnych, zachowawczych i psychiatrycznych), z którymi borykają się dzieci i młodzież. Niniejsza ulotka podaje fakty dotyczące znęcania się nad dziećmi i jego destrukcyjne konsekwencje. Radzi, jak stwierdzić występowanie przemocy i gdzie uzyskać pomoc.

Wprowadzenie

Czym jest znęcanie się / przemoc wobec dziecka?

Wszystkim rodzicom zdarza się czasem zdenerwować własne dzieci. Rodzice często znajdują się w sytuacji, gdy muszą powiedzieć dzieciom ‘nie’, lub opanować ich trudne zachowanie. Stres i zmęczenie sprawiają, że rodzic może stracić panowanie nad sobą i zrobić lub powiedzieć coś, czego później będzie żałować. Może nawet zranić dziecko. Jeśli tego typu sytuacje powtarzają się często, może dojść do poważnych obrażeń u dziecka. Dlatego też znęcanie się objęte jest prawem. Według obowiązującej w Anglii i Walii ustawy do spraw dzieci (Children Act 1989) uznaje się, że znęcanie się występuje wtedy, gdy czyjekolwiek działania wobec dziecka spowodowałypoważną krzywdę na jego zdrowiu, lub w jego rozwoju.

Poważna krzywda może wystąpić wtedy, gdy ktoś:

• Karze dziecko ponad miarę
• Bije lub trzęsie dzieckiem
• Bezustannie krytykuje, grozi, lub odtrąca dziecko
• Napastuje seksualnie, lub atakuje dziecko
• Zaniedbuje dziecko – nie karmi jak należy, ignoruje dziecko, nie bawi się z nim, nie rozmawia, nie zapewnia bezpieczeństwa.

Kto stosuje przemoc wobec dzieci?

Do znęcania się nad dziećmi najczęściej dochodzi w najbliższym kręgu rodzinnym – mogą to być rodzice, bracia lub siostry, opiekunki lub inne znajome osoby dorosłe. Osoby obce bardzo rzadko dopuszczają się przemocy wobec dzieci.

Jak stwierdzić znęcanie się lub maltretowanie dziecka?

Dzieci maltretowane fizycznie mogą:

• Być nieufne wobec dorosłych, mają się bezustannie na baczności
• Nie być w stanie bawić się beztrosko i spontanicznie
• Być agresywne i obraźliwe
• Znęcać się nad innymi dziećmi, lub ulegać znęcaniu się ze strony innych
• Mieć kłopoty z koncentracją, nie wykazywać się w szkole, unikać sytuacji wymagających zdjęcia odzieży, n.p. zajęć sportowych
• Wpadać w nagłą złość, lub zachowywać się bezmyślnie
• Kłamać, kraść, wagarować, mieć kłopoty z policją
• Okazywać brak zaufania wobec innych i mieć trudności w nawiązywaniu znajomości.

Dzieci napastowane seksualnie mogą:

• Okazać nagłą zmianę w zachowaniu
• źle o sobie myśleć
• Zaniedbywać się
• Stosować w zabawie język i odniesienia seksualne normalnie występujące u dużo starszych dzieci
• Stać się skryte i zamknięte w sobie
• Opuścić się w nauce
• Zacząć moczyć się w nocy
• Mieć kłopoty ze spaniem
• Zachowywać się w sposób niestosownie kuszący lub zalotny
• Okazywać strach przed kontaktem fizycznym
• Być przygnębione, kaleczyć się, lub przedawkować jakieś środki
• Wykazywać skłonności do zachowań rozwiązłych, uciec z domu, popaść w prostytucję
• Nadużywać alkoholu, lub popaść w narkotyki
• Cierpieć na zaburzenia w odżywianiu się, n.p. anoreksja lub bulimia

Dzieci maltretowane psychicznie lub zaniedbywane mogą:

• Być zapóźnione w mowie i w chodzeniu
• Być bardzo pasywne i niezdolne do spontanicznych reakcji
• Przedstawiać trudności w karmieniu i spowolniony wzrost
• Mieć kłopoty w nawiązywaniu bliskich kontaktów
• Wykazywać nadmierną sympatię wobec obcych
• Mieć trudności w utrzymaniu dobrych stosunków z rówieśnikami
• Nie być w stanie folgować fantazji w zabawie
• Źle o sobie myśleć
• Łatwo się rozpraszać i mieć słabe wyniki w szkole.

Osoba dorosła w najbliższym otoczeniu dziecka może mieć trudności w dopatrzeniu się długotrwałej przemocy. Dziecko boi się o tym komukolwiek powiedzieć, bo osoba znęcająca się zazwyczaj grozi dziecku, jeśli się ono wygada. Dziecko zachowuje milczenie, bo często uważa, że jest winne, że nikt mu nie uwierzy, albo że zostanie wyśmiane, lub ukarane. Dziecko może nawet kochać znęcającą się nad nim osobę. Z jednej strony chciałoby, aby przemoc ustała, a z drugiej boi się, że osoba ta pójdzie do więzienia, lub że rodzina się rozpadnie.

Jeśli podejrzewasz, że dziecko jest maltretowane, spróbuj z nim porozmawiać na ten temat. Doradca ds. ochrony dzieci w lokalnym biurze opieki społecznej udzieli Ci szczegółowych porad.

Gdzie zasięgnąć pomocy?

Kwestią wagi nadrzędnej w takiej sytuacji jest ochrona dziecka przed dalszą przemocą. W sprawę muszą się włączyć służby opieki społecznej, aby ustalić:

• co się stało
• czy sytuacja ta może się powtórzyć
• jakie kroki należy podjąć, aby ochronić dziecko.

Ochrona dziecka

Zbadawszy sprawę, pracownicy opieki społecznej mogą dojść do przekonania, że problem został rozwiązany i że rodzice są w stanie opiekować się dzieckiem i chronić je w należyty sposób. W takim przypadku ich dalsze zaangażowanie jest na zasadzie dobrowolnej na prośbę rodziny. Jeśli jednak pracownicy opieki społecznej podejrzewają, że dziecko jest krzywdzone, zwołuje się naradę w sprawie zapewnienia dziecku bezpieczeństwa, z udziałem rodziców i osób zawodowo związanych z dzieckiem. Ustala się plan działań mających na celu zapewnienie pomocy dziecku i rodzinie, aby taka sytuacja nie powtórzyła się.

Pomoc w opiece nad dzieckiem

Jeśli sprawca przemocy wobec dziecka w gronie rodzinnym jest w stanie przyznać się do winy i ubiegać się o pomoc, organizuje się wtedy wsparcie w opiece nad dzieckiem. Czasem jednak ryzyko krzywdy fizycznej lub psychicznej grożącej dziecku jest zbyt wielkie i konieczne jest odebranie dziecka – czasem tylko na krótko, do chwili, gdy sytuacja w rodzinie się poprawi, a czasem na stałe.

Pomoc specjalistyczna

Dzieci, które doświadczyły przemocy często wymagają specjalistycznego leczenia. Ośrodki rodzinne prowadzone przez służby opieki społecznej zapewniają niektórym dzieciom tego typu pomoc. Jeśli jednak dziecko cierpi na depresję, jest bardzo zgnębione lub krnąbrne, potrzebna jest pomoc ze strony służb zdrowia psychicznego specjalizujących się w pracy z dziećmi i młodzieżą. Terapia w takich przypadkach może przebiegać w gronie rodzinnym, indywidualnie z dzieckiem, lub w grupie nastolatków. Terapia indywidualna jest szczególnie owocna w przypadku dzieci napastowanych seksualnie, lub które przeżyły poważny wstrząs. Dzieci, które były wyjątkowo brutalnie maltretowane, lub zaniedbywane, są trudne w wychowaniu i służby opieki społecznej zapewniają rodzicom i opiekunom pomoc i wsparcie.

Bibliografia

• Carr, A. (ed) (2000) 'What Works with Children and Adolescents?' - A Critical Review of Psychological Interventions with Children, Adolescents and their Families (Co odnosi skutek w pracy z dziećmi i młodzieżą? – Krytyczny przegląd interwencji psychologicznych w pracy z dziećmi, młodzieżą i ich rodzinami). London: Brunner-Routledge.
• Jones, D. & Ramchandani, P. (1999) 'Child Sexual Abuse - Informing Practice from Research' (Molestowanie seksualne dzieci – praktyczne zastosowanie wyników badań). Oxford: Radcliffe Medical Press.
• Monck, E. & New, M. (1996) 'Sexually Abused Children and Adolescents who are Treated in Voluntary Community Services' (Służby ochotniczo-środowiskowe w leczeniu dzieci i młodzieży molestowanej seksualnie). London: HMSO. Nakład wyczerpany.

Zalecane lektury

• The Mind: A User's Guide (Umysł: poradnik użytkownika): Redakcja – Raj Persaud, Bantam Press, 2007.
• The Young Mind: An essential guide to mental health for young adults, parents and teachers (Młody umysł: podstawowy przewodnik zdrowia psychicznego dla młodych ludzi, rodziców i nauczycieli), Bantam Press, 2009

Dodatkowe źródła informacji

• ChildLine zapewnia bezpłatne i poufne usługi dla dzieci. Telefon zaufania 0800 1111.
• The NSPCC (National Society for the Prevention of Cruelty to Children – Krajowe Towarzystwo ds. Zapobiegania Okrucieństwu wobec Dzieci) oferuje wiele przydatnych publikacji. Infolinia ds. ochrony dzieci 0800 800 500; mail: help@nspcc.org.uk.

Seria publikacji Zdrowie psychiczne i dorastanie zawiera 36 ulotek obejmujących szeroką gamę tematów dotyczących problemów zdrowia psychicznego. Aby zamówić całą serię należy skontaktować się z działem sprzedaży książek: Book Sales, Royal College of Psychiatrists, 17 Belgrave Square, London SW1X 8PG; tel. 020 7235 2351, wew. 146; faks 020 7245 1231; mail: booksales@rcpsych.ac.uk. Ulotki te są również do pobrania na naszej stronie internetowej.