Lęk i zespół lęku uogólnionego (GAD)

Informacja ta przeznaczona jest dla osób, które zmagają się z uczuciami lęku lub u których zdiagnozowano zespół lęku uogólnionego.

Skupia się na tym, jak możesz sobie pomóc i jak możesz uzyskać profesjonalną pomoc. Zawiera również przydatne informacje dla osób, które znają lub wspierają kogoś, kto zmaga się z lękiem.

Czym jest lęk?

Lęk to słowo używane do opisania nieprzyjemnego uczucia, którego doświadczamy, gdy znajdujemy się w stresującej, zagrażającej lub trudnej sytuacji lub gdy stajemy w obliczu problemu. Sam w sobie nie jest schorzeniem psychicznym.

Większość z nas doświadcza lęku w pewnych momentach naszego życia z różnych powodów. Może to być naturalną reakcją i zwykle ustępuje z czasem, gdy sytuacja się zmienia lub gdy opuszczasz sytuację, która wywołuje lęk.

Kiedy lęk staje się problemem?

Lęk może stać się problemem kiedy:

• twój lęk jest bardzo silny
• czujesz lęk cały czas lub przez większość czasu
• nie ma żadnego ewidentnego powodu, dla którego odczuwasz lęk
• negatywnie wpływa na twoje codzienne życie

Kiedy tak się dzieje, lęk może powodować ciągłe uczucie dyskomfortu, powstrzymywać cię przed robieniem rzeczy, które chcesz i sprawiać, że trudno ci cieszyć się życiem.

Jak odczuwany jest lęk?

Lęk może powodować odczuwanie wielu różnych rzeczy w umyśle i ciele, w tym:

W umyśle

• ciągłe uczucie zmartwienia
• uczucie zmęczenia lub zły sen
• problemy z koncentracją
• uczucie rozdrażnienia lub depresji
• uczucie niepokoju lub napięcia
• uczucie przytłoczenia
• obawa, że może się wydarzyć coś strasznego.

W ciele

• szybkie lub nieregularne bicie serca (kołatanie serca)
• pocenie
• suchość w ustach
• napięcie i ból mięśni
• bóle głowy
• drżenie/roztrzęsienie
• drętwienie lub mrowienie w palcach rąk, nóg lub wargach
• szybki oddech
• uczucie zawrotów głowy lub omdlenia
• problemy żołądkowe, takie jak niestrawność, skurcze lub nudności
• częste wizyty w toalecie
• odczuwanie dużego lęku związanego z tymi doznaniami fizycznymi.

Czasami osoby z lękiem obawiają się, że ich objawy są oznaką choroby fizycznej. Może to jeszcze bardziej pogłębić ich lęk.

Kiedy lęk utrzymuje się przez długi czas, łatwo wpaść w depresję. Niektóre osoby z lękiem doświadczają jednocześnie depresji.

Co wywołuje lęk?

Lęk może być wywołany przez ogromną liczbę rzeczy, w tym:

• codzienne wydarzenia, takie jak otrzymanie stresującego e-maila w pracy lub interakcja z trudnym klientem
• ważne wydarzenia życiowe, takie jak rozwód, choroba fizyczna lub śmierć znajomej osoby.

Czasami nawet odczuwamy lęk, gdy dzieje się coś dobrego. Na przykład, jeśli mamy iść na randkę lub rozmowę o pracę. To nie są złe rzeczy, ale mogą wywoływać fizyczne i psychiczne skutki lęku w naszym ciele.

Dlaczego pojawia się lęk?

Chociaż lęk może być nieprzyjemny, może być również pomocny w pewnych okolicznościach i przez ograniczony czas:

• psychicznie – w trudnych sytuacjach lęk mówi nam, że coś jest nie tak i utrzymuje nas w czujności, abyśmy mogli odpowiednio zareagować.
• fizycznie – fizyczne uczucie lęku może przygotować nasze ciało do ucieczki przed niebezpieczeństwem lub do obrony. Nazywa się to reakcją walka lub ucieczka.

Czym jest zespół lęku uogólnionego?

Zespół lęku uogólnionego jest rodzajem zaburzenia lękowego. Istnieje wiele innych zaburzeń lękowych, które nie są tutaj omówione, takich jak zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) lub lęk napadowy.

Jeśli cierpisz na zespół lęku uogólnionego, będziesz:

• mieć wiele różnych zmartwień w tym samym czasie
• mieć zmartwienia, które są nieproporcjonalne do sytuacji
• mieć trudności z kontrolowaniem swoich zmartwień.

Zespół lęku uogólnionego jest dość powszechny i dotyka 1 na 25 osób w Wielkiej Brytanii. 

Co powoduje zespół lęku uogólnionego?

Zespół lęku uogólnionego nie ma pojedynczej przyczyny. Twoje geny, środowisko społeczne i doświadczenia życiowe odgrywają rolę i wchodzą ze sobą w interakcje.

Jeśli masz bliskiego członka rodziny cierpiącego na zespół lęku uogólnionego, to prawdopodobieństwo wystąpienia u ciebie zaburzeń lękowych jest od czterech do sześciu razy większe. Jednak pojedyncze geny nie wywołują zaburzeń lękowych. Zamiast tego więcej genów, z których każdy ma niewielki wpływ, musi wejść w interakcje, aby zwiększyć to ryzyko.

Kiedy powinno się poprosić o pomoc?

Jeśli twój lęk ma negatywny wpływ na twoje życie lub wydaje ci się, że możesz doświadczać zespołu lęku uogólnionego, im szybciej poprosisz o pomoc, tym szybciej możesz zacząć zdrowieć.

Istnieje wiele powodów, dla których ludzie odkładają uzyskanie pomocy, i jest to normalne, że pojawiają się niektóre z poniższych myśli, nawet jeśli nie są prawdziwe:

• „Taki już jestem, powinienem spróbować radzić sobie sam” – nikt nie powinien zmagać się z tym sam i każdy zasługuje na wsparcie. Staraj się mówić do siebie z życzliwością i współczuciem, tak jakbyś rozmawiał z kimś, na kim ci zależy.
• „Mam inne ważniejsze rzeczy, na których muszę się skupić” – ustawienie zdrowia psychicznego za priorytet jest trudne dla wielu ludzi. Może to być szczególnie trudne, jeśli mają ważne obowiązki w rodzinie, czy w szerszej społeczności lub jeśli stoją w obliczu innych wyzwań zewnętrznych. Jednak nie będziesz w stanie ciągle robić rzeczy, które są dla ciebie ważne, jeśli źle się czujesz. Pomagając sobie, będziesz najlepiej przygotowany aby pomagać innym.
• „Obawiam się, co ludzie sobie pomyślą, jeśli poproszę o pomoc” – możesz być zaskoczony, jak wiele osób zrozumie, przez co przechodzisz i być może same doświadczyły podobnych wyzwań. Staraj się słuchać ludzi w swoim życiu, którzy rozumieją i wspierają cię w uzyskaniu pomocy.

Jak mogę sobie pomóc?

Jeśli zmagasz się z lękiem lub cierpisz na zespół lęku uogólnionego, pomoc jest dostępna z wielu źródeł. Często lęk możne osłabnąć, jeśli podejmiesz kroki, aby sobie pomóc:

• Rozmawiaj o nim – jeśli twój lęk zaczął się z powodu czegoś, co dzieje się w twoim życiu, na przykład rozpadu związku, zachorowania dziecka lub utraty pracy, pomocna może być rozmowa o tym. Porozmawiaj z kimś, komu ufasz i szanujesz, kto jest dobrym słuchaczem. Może to być bliski przyjaciel, lekarz rodzinny, przywódca religijny lub ktokolwiek, kogo możesz poprosić o wsparcie.
• Narzędzia samopomocy – Istnieje wiele narzędzi samopomocy, których możesz użyć, aby poprawić swoje zdrowie psychiczne. Należą do nich takie rzeczy, jak aplikacje do medytacji lub mindfulness, a także książki lub aplikacje pozwalające samodzielnie praktykować terapię poznawczo-behawioralną (CBT). Możesz dowiedzieć się więcej o terapii CBT w poniższej sekcji dotyczącej terapii psychologicznych.
• Grupy samopomocy – skontaktuj się ze swoim lekarzem rodzinnym, aby poprosić o sugestie dotyczące grup samopomocy, gdzie będziesz mógł spotkać się z ludźmi z podobnymi problemami. Oprócz możliwości rozmowy, możesz dowiedzieć się, jak inni ludzie radzą sobie ze swoim lękiem. Niektóre z tych grup zajmują się specyficznymi lękami i fobiami. Zapytaj swojego lekarza rodzinnego, która grupa może być dla ciebie pomocna.
• Grupa wsparcia rówieśniczego – grupa wsparcia rówieśniczego to miejsce w bezpiecznym i wspierającym środowisku, w którym spotykasz osoby o podobnych doświadczeniach do twoich. Dowiedz się więcej o możliwości znalezienia wsparcia rówieśniczego.

Możesz także znaleźć grupę samopomocy lub wsparcie rówieśnicze za pośrednictwem organizacji charytatywnej. Na przykład, organizacja charytatywna Mind zajmująca się zdrowiem psychicznym ma lokalne usługi, które prowadzą różne grupy w zależności od tego, kim jesteś i jakiej pomocy potrzebujesz.

Jak mogę uzyskać profesjonalne wsparcie?

Jeśli próbowałeś sobie pomóc i nadal masz trudności, możesz potrzebować dalszego wsparcia. To, jakie leczenie zostanie ci zaoferowane, będzie zależeć od twojej sytuacji, a tutaj znajdziesz niektóre z metod leczenia, które możesz otrzymać, jeśli cierpisz na zespół lęku uogólnionego.

Terapie psychologiczne

Terapie psychologiczne, lub tzw. „terapie mówione”, polegają na rozmowie z terapeutą na temat problemów, z którymi się borykasz.

Różne podejścia są wykorzystywane w leczeniu różnych zaburzeń zdrowia psychicznego. W przypadku zespołu lęku uogólnionego (GAD) zaleca się następujące dwa podejścia:

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

CBT jest terapią mówioną, która może pomóc ci nauczyć się bardziej funkcjonalnych sposobów myślenia i reagowania na codzienne sytuacje. Ma na celu poprawienie samopoczucia, poprzez nauczenie, jak dostrzegać związek między twoimi myślami, działaniami i uczuciami.

Jeśli cierpisz na GAD, CBT pomoże ci przeanalizować twoje lęki i nauczy, jak radzić sobie z nimi. CBT może odbywać się indywidualnie lub w grupie. CBT można przeprowadzić osobiście lub online, przy czym terapia ta zwykle odbywa się raz w tygodniu przez kilka tygodni lub miesięcy.

Aby uzyskać więcej informacji na temat CBT zapoznaj się z naszymi materiałami informacyjnymi na temat CBT.

Relaksacja stosowana

Relaksacja stosowana to terapia, która pomaga rozluźnić ciało w sytuacjach, w których zwykle odczuwamy lęk. Wykwalifikowany terapeuta będzie pracował z tobą w jednogodzinnych sesjach co tydzień przez kilka miesięcy i nauczy cię, jak zrelaksować swoje ciało.

Po odbyciu tej terapii powinieneś być w stanie wykorzystywać relaksację stosowaną w codziennych sytuacjach, w których odczuwasz lęk.

Leki

Jeśli terapia psychologiczna nie pomogła lub wolisz jej nie stosować, istnieje możliwość podania leków.

Twój lekarz może zaproponować połączenie leków i terapii mówionej. Wynika to z faktu, że stosowanie obu tych metod w tym samym czasie może być dla niektórych osób znacznie skuteczniejsze niż stosowanie samych leków lub terapii mówionej.

SSRI

Selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) to rodzaj leku antydepresyjnego. Mimo że SSRI są nazywane lekami antydepresyjnymi, mogą być stosowane w leczeniu zespołu lęku uogólnionego.

Uważa się, że SSRI zwiększają poziom serotoniny w mózgu, a serotonina ma dobry wpływ na nastrój, emocje i sen. SSRI wywołują działania niepożądane rzadziej niż inne leki antydepresyjne.

SNRI

Jeśli SSRI nie sprawdzają się w twoim przypadku, możesz otrzymać inhibitor zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Jest to kolejny rodzaj leku antydepresyjnego, podobny do SSRI, ale działający nieco inaczej.

Leki antydepresyjne zwykle powinny być przyjmowane regularnie od 2 do 8 tygodni, aby mogły zacząć prawidłowo działać. Jak w przypadku wszystkich leków, leki antydepresyjne mogą powodować działania niepożądane, które lekarz powinien z tobą omówić. Aby dowiedzieć się o nich więcej, zapraszamy do zapoznania się z naszymi materiałami informacyjnymi dotyczącymi leków antydepresyjnych.

Pregabalina

Jeśli SSRI i SNRI nie sprawdzają się w twoim przypadku, możesz otrzymać pregabalinę, która stosowana jest również w leczeniu padaczki i uśmierzaniu bólu. Wykazano, że pregabalina pomaga osobom ze stanami lękowymi.

Pregabalina może uzależniać. Jeśli czujesz, że uzależniasz się od pregabaliny lub przyjmujesz więcej niż zostało ci przepisane, natychmiast porozmawiaj z lekarzem.

Inne metody leczenia

Benzodiazepiny

Benzodiazepiny są rodzajem leków uspokajających. Możesz przyjmować je przez krótki czas, jeśli masz trudności z radzeniem sobie z problemami, a twoje stany lękowe wymykają się spod kontroli. Benzodiazepiny mogą uzależniać, jeśli są stosowane zbyt długo. Jeśli czujesz, że uzależniasz się od benzodiazepin, natychmiast porozmawiaj z lekarzem.

Beta-blokery

Rzadziej możesz otrzymać beta-blokery, które są lekiem spowalniającym pracę serca. Mogą one pomóc w łagodzeniu fizycznych reakcji organizmu na lęk.

Leki ziołowe

Niektóre osoby twierdzą, że leki ziołowe pomagają złagodzić ich lęki. Nie ma jednak mocnych dowodów na to, że którykolwiek z nich działa. Przed zastosowaniem jakichkolwiek alternatywnych leków należy porozmawiać z lekarzem, ponieważ mogą one powodować poważne powikłania, jeśli są przyjmowane z innymi lekami.

Aby dowiedzieć się więcej na temat, zapoznaj się z naszymi materiałami informacyjnymi dotyczącymi komplementarnych i alternatywnych leków i zabiegów fizykalnych.

Jak rozpoznać, że ktoś zmaga się z lękiem?

Większość osób odczuwa lęk od czasu do czasu, który nie stanowi problemu. Oto kilka rzeczy, na które warto zwrócić uwagę, jeśli podejrzewasz, że osoby, które znasz, mogą odczuwać wyższy poziom lęku niż zwykle:

• Sprawiają wrażenie, jakby martwili się czymś do takiego stopnia, że wydaje się to irracjonalne.
• Unikają sytuacji lub środowisk, których nie unikali w przeszłości. Na przykład wyjście na imprezę, na kolację lub do zatłoczonych miejsc.
• Skarżą się na dolegliwości fizyczne, takie jak bóle głowy, bóle brzucha czy zmęczenie.
• Wydają się zdenerwowani, źli lub sfrustrowani bez wyraźnego powodu.
• Odwołują plany albo nie robią rzeczy, o których mówią, że zrobią.
• Wydają się być rozkojarzeni lub nie potrafią słuchać, kiedy do nich mówisz.

Różne osoby odczuwają i wyrażają lęk w różny sposób, w zależności od ich doświadczeń życiowych, pochodzenia kulturowego lub religijnego, a także od ich podstawowego języka. Oznacza to, że czyjś lęk niekoniecznie musi być dla ciebie oczywisty.

Jak wspierać osobę, która zmaga się ze swoim lękiem?

Wspieranie osoby zmagającej się z lękiem może być wyzwaniem, zwłaszcza jeśli samemu nie jest się osobą odczuwającą stany lękowe. Oto kilka rzeczy, które możesz zrobić, aby pomóc:

• Słuchaj - To, że możesz wysłuchać kogoś, kto zmaga się ze swoim lękiem, może być ogromnym wsparciem. Czasami samo dzielenie się swoimi lękami z inną osobą może pomóc w ich złagodzeniu.
• Zachowaj cierpliwość - Bądź cierpliwy, jeśli osoba, którą znasz, z trudem trzyma się ustalonych planów, wydaje się rozdrażniona lub rozkojarzona. Ważne, aby nie brać tego do siebie.
• Traktuj je poważnie - Nawet jeśli ktoś odczuwa lęk z powodu czegoś, co nie wydaje ci się racjonalne, to odczuwany przez tę osobę lęk będzie dla niej bardzo realny. Nie musisz zachęcać ich do tego, aby podzielili się swoimi lękami, ale możesz zapewnić ich, że ich uczucia są dla ciebie ważne i że zasługują na wsparcie.

Jeśli znasz kogoś, kto zmaga się z lękiem, zachęć go do szukania pomocy, niezależnie od tego, czy będzie to oznaczać samodzielną pracę nad sobą i wspieranie, czy też uzyskanie pomocy od profesjonalisty.

Organizacja charytatywna Anxiety UK oferuje pomocne wskazówki dotyczącewspierania osoby z zaburzeniami lękowymi.

Dodatkowe informacje i wsparcie

Oto kilka przydatnych źródeł informacji i wsparcia, po które możesz sięgnąć, jeśli zmagasz się lub ktoś, kogo znasz, zmaga się z lękiem lub GAD.

Informacje i wsparcie w zakresie zaburzeń lękowych

• Lęk i ataki paniki, NHS – Niniejsza sekcja dostępna na stronie NHS oferuje szeroki zakres informacji na temat stanów lękowych.
• Every Mind Matters, informacje na temat lęku – Informacje znajdujące się na stronie NHS oferujące wskazówki dotyczące radzenia sobie z lękiem, a także bezpłatny plan, który pomoże ci poradzić sobie ze stresem i lękiem.
• Anxiety UK, informacje na temat lęku – Niniejsza strona należąca do organizacji charytatywnej Anxiety UK wyjaśnia, czym jest lęk i zawiera wideo z praktycznymi wskazówkami dotyczącymi radzenia sobie z nim.
• Mind, lęk i ataki paniki – Informacje opracowane przez organizację charytatywną Mind działającą na rzecz zdrowia psychicznego dotyczące zaburzeń lękowych ogółem i zawierające również informacje na temat GAD.
• Mental Health Foundation, Lęk – Informacje opracowane przez Mental Health Foundation na temat lęku i zaburzeń lękowych.

Informacje i wsparcie w zakresie GAD

• Informacje dotyczące zespołu lęku uogólnionego u dorosłych, NHS – Niniejszy przegląd wyjaśnia, czym jest GAD i jak uzyskać pomoc.
• Anxiety UK, informacje dotyczące uogólnionego zaburzenia lękowego – Organizacja charytatywna Anxiety UK oferuje informacje na temat GAD oraz bezpłatny arkusz informacyjny, który można pobrać.
• Zespół lęku uogólnionego oraz zespół lęku napadowego u dorosłych: postępowanie – Informacja skierowana do społeczeństwa, wydana przez National Institute for Health and Care Excellence (NICE), informuje o dostępnych formach opieki, na które możesz liczyć, jeśli cierpisz na GAD.

Autorzy

Niniejsze informacje opracowała redakcja Public Engagement Editorial Board (PEEB) przy Royal College of Psychiatrists. Przedstawiono najlepsze dowody dostępne w momencie opracowania.

Autorzy i eksperci: Profesor David Veale i profesor David Nutt

Pełna bibliografia do tego materiału jest dostępna na życzenie.

Opublikowano: Maj 2022

Termin weryfikacji: Maj 2025

© Royal College of Psychiatrists 

This translation was produced by CLEAR Global (Mar 2023)