Zespół stresu pourazowego (PTSD)

Czym jest PTSD?

Zespół stresu pourazowego (PTSD) to zaburzenie psychiczne, które może zostać spowodowane przez traumatyczne wydarzenie.

Często ludzie, którzy przeżyli traumatyczne wydarzenia, doświadczają nieprzyjemnych emocji, myśli i wspomnień. Większość z nich z czasem czuje się jednak coraz lepiej. Gdy takie negatywne reakcje nie ulegają osłabieniu i wpływają na czyjeś życie codzienne, osoba taka może cierpieć na PTSD.

Co powoduje PTSD?

PTSD może dotknąć każdego. Przyczyną jest wystawienie na zagrożenie lub faktyczne doświadczenie:

• śmierci
• poważnych obrażeń
• przemocy seksualnej

Osoby takie mogą być narażone na następujące sposoby:

• Bezpośrednio — przytrafiło się to im
• Przez bycie świadkiem — widzieli, jak przytrafiło się to komuś innemu
• Przez otrzymanie informacji — dowiedzieli się, że przydarzyło się to bardzo bliskiej im osobie
• Wielokrotne narażenie — traumatyczne wydarzenia przytrafiały im się osobiście lub dotykały innych ludzi wiele razy. Wiemy również, że niektórzy ludzie narażeni na traumatyczne wydarzenia za pośrednictwem mediów elektronicznych, telewizji, filmów lub zdjęć w pracy także mogą doświadczać problemów ze zdrowiem psychicznym.

Typowe traumatyczne wydarzenia mogą obejmować:

• bycie świadkiem gwałtownej śmierci
• poważne wypadki, np. wypadek samochodowy
• napaść fizyczną lub na tle seksualnym
• poważne problemy zdrowotne lub przebywanie na oddziale intensywnej terapii
• przeżycie trudnego porodu
• zdiagnozowanie zagrażającej życiu choroby
• wojny i konflikty
• ataki terrorystyczne
• klęski żywiołowe lub katastrofy spowodowane przez człowieka, np. tsunami lub pożary

Ważne jest, by pamiętać, że istnieje ogromna liczba niewymienionych tutaj wydarzeń, które mogą powodować PTSD. Jeśli nie omówiono tutaj Twojego doświadczenia, nie oznacza to, że nie możesz szukać pomocy i wsparcia.

Dlaczego traumatyczne wydarzenia są tak szokujące?

Traumatyczne wydarzenia są tak szokujące, ponieważ nie potrafimy ich uzasadnić. Nie potrafimy ich dopasować do naszego obrazu świata.

Traumatyczne wydarzenia często są odbierane jako „przypadkowe” lub nieposiadające konkretnej przyczyny. Nie pasują do naszej wizji na temat tego, jak świat powinien wyglądać, przez co zrozumienie ich znaczenia jest dla nas trudne.

Traumatyczne doświadczenia pokazują nam również, że złe rzeczy mogą się także przytrafić nam oraz naszym bliskim w dowolnym momencie. Może to prowadzić do poczucia niepewności i zagrożenia, co – w zrozumiały sposób – wywołuje strach. Czasem traumatyczne wydarzenia mogą prowadzić do kwestionowania swojej tożsamości, co również może prowadzić do przygnębienia.

Co dzieje się, gdy ktoś cierpi na PTSD?

Wiele osób doświadcza traumatycznych wydarzeń w ciągu swojego życia. Około jedna trzecia osób dorosłych w Anglii twierdzi, że doświadczyła przynajmniej jednego traumatycznego wydarzenia. Jednak nie u każdego, kto doświadczył traumatycznego wydarzenia, rozwinie się PTSD.

Wiele osób może odczuwać po traumatycznym wydarzeniu żal, smutek, niepokój, poczucie winy oraz złość. Nie oznacza to koniecznie, że ktoś ma PTSD. U osób cierpiących na PTSD często pojawiają się wymienione poniżej objawy. Mogą się one pojawić natychmiast lub dopiero po kilku tygodniach czy nawet miesiącach.

W przypadku PTSD objawy te będą wpływać na życie codzienne dotkniętej osoby i/lub będą one przyczyną ogromnego cierpienia. Jeśli po przeżyciu traumatycznego wydarzenia pojawi się u Ciebie którykolwiek z wymienionych objawów, nie oznacza to jeszcze, że rozwinie się u Ciebie PTSD.

Uporczywe nawracanie sytuacji urazowej

• Wspomnienia – niekontrolowane wspomnienia związane z wydarzeniem stresującym, znane jako myśli natrętne, które nas wywołują uczucie przytłoczenia i cierpienie.
• Sny – nieprzyjemne sny lub koszmary dotyczące wydarzenia.
• Zaburzenia percepcji – odczuwanie lub podejmowanie takich działań, jakby traumatyczne wydarzenie znów miało miejsce (znane jako flashbacki). W sytuacjach ekstremalnych osoba dotknięta może nie zdawać sobie sprawy z tego, co dzieje się wokół niej.
• Wyczerpanie fizyczne i psychiczne – silny stres i pobudzenie fizyczne (np. szybki oddech, przyspieszony puls) w przypadku wystawienia na czynniki, które w jakiś sposób przypominają o wydarzeniu.

Unikanie

• Amnezja dysocjacyjna – niemożność przypomnienia sobie fragmentów traumatycznego wydarzenia.
• Izolacja – poczucie obojętności lub braku więzi względem ludzi, którzy kiedyś byli Ci bliscy.
• Unikanie rozmowy i rozmyślań - brak chęci na rozmowy lub myślenie o traumatycznych wydarzeniach.
• Unikanie skojarzeń — unikanie wspomnień, myśli, uczuć, rzeczy, ludzi i miejsc związanych z traumatycznym wydarzeniem. Może to obejmować unikanie oglądania telewizji lub kontaktu z innymi mediami przekazującymi wiadomości o wydarzeniu, szczególnie jeśli kontakt z nimi powoduje dyskomfort.

Nastrój

• Negatywne przekonania i oczekiwania – negatywne myślenie o sobie, innych i świecie.
• Obwinianie – obwinianie siebie lub innych za traumatyczne wydarzenie lub jego skutki.
• Nieprzyjemne emocje – ciągłe odczuwanie strachu, przerażenia, złości, poczucia winy lub wstydu.
• Utrata zainteresowania aktywnościami – zaprzestanie brania udziału w aktywnościach lub brak zainteresowania aktywnościami, które kiedyś przynosiły radość lub były wykonywane regularnie.
• Niemożność odczuwania przyjemnych emocji – brak umiejętności odczuwania radości, zadowolenia lub miłości.

Czujność i reaktywność

• Nadmierna czujność – nadmierne koncentrowanie się na otoczeniu i brak umiejętności rozluźnienia się.
• Zwiększona reaktywność – przejawianie nadmiernych reakcji na hałasy i ruchy przypominające o traumatycznym przeżyciu.
• Trudności z koncentracją – trudności w koncentrowaniu się na zadaniach, przy których wykonywaniu wcześniej nie doświadczało się tego problemu.
• Problemy ze snem – trudności w zasypianiu i podtrzymywaniu snu. Nawet gdy uda Ci się zasnąć, jakość snu może być słaba lub możesz miewać koszmary.
• Drażliwość – wybuchanie złością, agresja werbalna lub fizyczna względem ludzi lub obiektów. Wybuchy te mogą być powodowane doświadczeniem czegoś, co przypomina o traumatycznym wydarzeniu.
• Lekkomyślność – niebezpieczne zachowania lub autoagresja.

Dlaczego PTSD się pojawia?

Istnieje kilka możliwych wyjaśnień na temat tego, co powoduje PTSD.

Objawy psychiczne

Psychologiczne objawy PTSD są niezwykle nieprzyjemne i przygnębiające. Mogą one jednak nabrać sensu, gdy pomyślimy o tym, jak nasze umysły silnie pracują nad ochroną nas po doświadczeniu czegoś traumatycznego.

• Pamięć – po doświadczeniu traumatycznego wydarzenia możemy nie być w stanie lub nie chcieć go sobie przypomnieć. Choć przypominanie sobie wydarzenia może być trudne, może to pomóc nam w zrozumieniu wydarzeń. Może być to pomocne w zadbaniu o swoje zdrowie psychiczne.
• Myśli natrętne lub flashbacki – można je postrzegać jako odtwarzanie zaistniałych wydarzeń. Mogą one zmuszać nas do myślenia o wydarzeniu traumatycznym, abyśmy mogli się przygotować na wypadek jego ponownego nadejścia. W przypadku PTSD myśli te czasem powodują jedynie nieprzyjemne doznania.
• Unikanie i odrętwienie – pamiętanie traumy jest męczące i bolesne. Unikanie i uczucie odrętwienia mogą pomagać w zaprzestaniu myślenia o tym, co się wydarzyło. Niestety mogą one również uniemożliwić znalezienie sensu w doświadczeniach.
• Nadmierna czujność – będąc „na straży”, można mieć wrażenie przygotowania na szybką reakcję w przypadku kolejnego kryzysu. Może to również dawać energię do wykonywania pracy niezbędnej po wypadku lub kryzysie. Może być to jednak również wyczerpujące uczucie, które uniemożliwia wykonywanie czynności, które dają radość.

Objawy fizyczne

Niektóre objawy fizyczne obecne przy PTSD pojawiają się, ponieważ nasze ciała próbują niewłaściwie przetworzyć traumę.

• Adrenalina – adrenalina to hormon, który jest produkowany przez nasze ciała podczas doświadczania stresu. Pomaga to w przygotowaniu naszych ciał na aktywności, które wymagają dużo energii, np. ucieczkę lub walkę. Gdy stres znika, poziom adrenaliny powinien wrócić do normy. W przypadku PTSD żywe wspomnienia stresującego wydarzenia mogą utrzymywać adrenalinę na wysokim poziomie. Wysoki poziom adrenaliny może prowadzić do spięcia, rozdrażnienia, trudności w odpoczynku lub zasypianiu.
• Hipokamp – hipokamp to część mózgu odpowiedzialna za przetwarzanie wspomnień. Wysoki poziom hormonów stresu, takich jak adrenalina, może negatywnie wpływać na jego prawidłowe funkcjonowanie. Oznacza to, że wspomnienia związane z traumatycznym wydarzeniem nie zostaną nawet przetworzone. Może to prowadzić do tego, że zapamiętasz wydarzenie jako ryzyko, które jest wciąż obecne, a nie coś, co miało miejsce w przeszłości. 

Czy ryzyko wystąpienia PTSD jest wyższe w przypadku niektórych zawodów?

PTSD może pojawić się u każdej osoby, która doświadczyła traumatycznego wydarzenia. Niektórzy ludzie pracują jednak w zawodach, w których są bardziej narażeni na traumatyczne wydarzenia. Oznacza to, że ryzyko wystąpienia PTSD jest u nich wyższe niż w niektórych innych zawodach. Przedstawiciele takich zawodów to:

• Służby publiczne (np. policja, strażacy, ratownicy medyczni)
• Pracownicy socjalni
• Personel oddziału intensywnej terapii
• Personel wojskowy i inne osoby pracujące w strefach działań wojennych

Kiedy pojawia się PTSD?

Objawy PTSD mogą pojawić się natychmiast po traumatycznym wydarzeniu lub tygodnie czy nawet miesiące po nim. Zazwyczaj objawy pojawiają się w ciągu 6 miesięcy od wydarzenia. Czasem objawy pojawiają się dopiero po 6 miesiącach, choć jest to rzadsze. Niestety wiele osób nie szuka pomocy po pierwszym wystąpieniu objawów.

PTSD nie można zdiagnozować w ciągu pierwszego miesiąca od traumatycznego wydarzenia, Jeśli doświadczasz objawów traumy od razu i są one niezwykle intensywne oraz utrudniają Ci funkcjonowanie, możesz doświadczać „ostrej reakcji stresowej” (ang. acute stress discorder, ASD).

Dlaczego nie każdy doświadcza PTSD po traumatycznym wydarzeniu?

Po traumatycznym wydarzeniu niektórzy ludzie będą odczuwać objawy traumy np. przez pierwszy miesiąc. Wiele z tych objawów to normalne reakcje na doświadczenie prawdziwego zagrożenia lub sytuacji, którą odbieramy jako zagrożenie. Można je postrzegać jako sposób mózgu na ochronienie nas przed krzywdą.

Jednak większość ludzi będzie przetwarzać to, co się stało po kilku tygodniach, a czasami trochę dłużej, a ich objawy stresu zaczną zanikać.

Badania pokazują, że niektóre grupy ludzi są narażone na zwiększone ryzyko rozwoju zespół stresu pourazowego (PTSD- Post-traumatic stress disorder). Ryzyko rozwoju zespół stresu pourazowego jest mniejsze, jeśli ktoś może:

• mieć dostęp do pomocy społecznej i
• wyzdrowieć po traumatycznym wydarzeniu w „środowisku o niskim stresie”.

Jakie wydarzenia są bardziej prawdopodobne, do spowodowania zespół stresu pourazowego?

Każde traumatyczne zdarzenie może spowodować zespół stresu pourazowego, chociaż im bardziej przeszkadza doświadczenie, tym bardziej prawdopodobne jest, że rozwiniesz zespół stresu pourazowego. Na przykład, możesz być bardziej podatny na rozwinięcie zespół stresu pourazowego, jeśli zdarzenie:

• jest nagły i nieoczekiwany
• ciągnie się przez długi czas
• zdarza się, gdy jesteś uwięziony i nie możesz uciec
• jest działem człowieka
• powoduje wiele zgonów
• powoduję okaleczanie
• zaangażuje dzieci.

Jeśli nadal będziesz narażony na stres i niepewność, będzie to trudniejsze do poprawy objawów zespołu stresu pourazowego.

Skąd mam wiedzieć, kiedy przezwyciężyłem traumatyczne doświadczenie?

Być może że przezwyciężyłeś coś traumatycznego jeśli możesz:

• pomyśleć o tym, nie stając się zbyt zaniepokojony
• nie czuć się stale pod groźbą
• nie myśleć o tym w nieodpowiednich momentach.

Dlaczego zespół stresu pourazowego nie zawsze jest diagnozowany?

Istnieje wiele powodów, dla których ktoś z zespołem stresu pourazowego może nie zostać zdiagnozowany.

Stygmat i nieporozumienie

Ludzie z zespołem stresu pourazowego często unikają mówienia o tym, jak się czują, więc nie muszą myśleć o traumatycznym wydarzeniu.

Niektórzy ludzie uważają, że objawy, których doświadczają (na przykład unikanie i drętwienie) pomagają im poradzić sobie, i nie zdają sobie sprawy, że są one spowodowane przez zespół stresu pourazowego.

Kiedy ktoś bardzo źle się czuje, trudno jest im uwierzyć, że wrócą do tego, jak czuli się przed traumatycznym wydarzeniem. To może ich zniechęcić do wykorzystania pomocy.

Istnieje również powszechne nieporozumienie, że tylko ludzie w siłach zbrojnych chorują na zespół stresu pourazowego. Właściwie, zespół stresu pourazowego może zdarzyć się każdemu, a każde doświadczenie zespołu stresu pourazowego jest ważne.

Nieprawidłowa diagnoza

Niektórzy ludzie, którzy mają zespół stresu pourazowego mogą być nieprawidłowo zdiagnozowany z chorobami takimi jak lęk lub depresja. Niektórzy ludzie będą mieli inne problemy psychiczne lub fizyczne, co oznacza, że ich stres pourazowy pozostaje niezauważony.

Mogą również mieć „niewyjaśnione medycznie objawy fizyczne”, takie jak:

• trudności przewodu pokarmowego
• zespoły bólowe
• bóle głowy

Te objawy mogą oznaczać, że ich stres pourazowy jest zidentyfikowany jako coś innego.

Inne wyzwania

Niektóre osoby ze stresem pourazowym mogą mieć również inne wyzwania, takie jak trudności w związku lub uzależnienie od alkoholu lub narkotyków. Mogą one być spowodowane przez ich stres pourazowy, ale mogą być bardziej oczywiste niż samego stresu pourazowego.

Czy mogą dzieci zachorować na stres pourazowy?

Zespół stresu pourazowego może rozwijać się w każdym wieku. Oprócz objawów stresu pourazowego u dorosłych, dzieci mogą również doświadczyć:

• Przerażające sny – u dzieciach te sny mogą lub nie odzwierciedlać faktyczne traumatyczne wydarzenie.
• Powtarzalna zabawa – niektóre dzieci będą odkrywać traumatyczne wydarzenie, gdy się bawią. Na przykład dziecko, które zostało uwikłane w poważny wypadek drogowy, może ponownie odtworzyć awarię z zabawkami samochodowymi. 
• Objawy fizyczne – Mogą skarżyć się na bóle brzucha i bóle głowy.
• Strach, że ich życie wkrótce się skończy – może trudno im uwierzyć, że będą żyć wystarczająco długo, aby dorastać.

Jakie są leczenia na stres pourazowy?

Istnieje wiele różnych metod leczenia stres pourazowy, w tym terapia poznawcza behawioralna skoncentrowana na urazie (TF-CBT, trauma-focused cognitive behavioural therapy), metoda desensytyzacji i przetwarzania poprzez ruchu oczu (EMDR- eye movement desensitization and reprocessing) i leki.

Psychoterapia

Psychoterapie dla stresu pourazowego skupią się na traumatycznym doświadczeniu, a nie na twoim życiu. Pomogą Ci w następujących sprawach:

• Akceptacja – Uczenie się akceptowania tego, że choć nie można zmienić tego, co się stało, możesz myśleć inaczej o wydarzeniu, świecie i swoim życiu.
• Pamiętając o wydarzeniu – Pamiętając o tym, co się stało, nie będąc przytłoczonym strachem i cierpieniem. Będziesz mógł myśleć o tym, co się stało, kiedy chcesz, a nie poprzez natrętne myśli lub retrospekcje.
• Umieszczenie swoich doświadczeń w słowach – mówienie o tym, co się stało, aby umysł mógł przechowywać wspomnienia z dala i przejść do innych rzeczy.
• Czuć się bezpiecznie – pomaga czuć się bardziej pod kontrolą swoich uczuć. To może pomóc Ci czuć się bezpieczniej, więc nie musisz unikać wspomnień tak bardzo.

Każda psychoterapia powinna być prowadzona przez osobę, która jest odpowiednio przeszkolona i akredytowana. Sesje są zwykle co najmniej tygodniowe, z tym samym terapeutą i często trwają co najmniej 8-12 tygodni.

Chociaż sesje zwykle trwają około godziny, czasami mogą trwać do 90 minut.

Terapie stresu pourazowego obejmują:

Terapia poznawczo-behawioralna skoncentrowana na traumie (TF-CBT)

Jest to terapia mówiąca, która może pomóc Ci zmienić swoje sposoby myślenia. Z czasem może to pomóc Ci czuć się lepiej i zachowywać się inaczej. Zazwyczaj jest to dostarczane jeden na jeden, chociaż istnieją pewne dowody że TF-CBT może być również dostarczane w grupach.

EMDR ( Metoda desensytyzacji i przetwarzania poprzez ruchu oczu)

Jest to technika, która wykorzystuje ruchy oczu, aby pomóc mózgowi w przetwarzaniu traumatycznych wspomnień.

Zostaniesz poproszony o przypomnienie traumatycznego wydarzenia i jak to sprawia twoje myślenie i jak się z tym czujesz. Podczas wykonywania tej czynności zostaniesz poproszony o wykonanie ruchów oczu lub otrzymanie pewnego rodzaju „bilateralnej stymulacji”, takiej jak stukanie rąk. Wykazano, że zmniejsza to intensywność emocji, których doświadczasz wokół pamięci traumatycznej, pomagając rozwiązać traumę.

EMDR powinna być prowadzona przez przeszkolonego lekarza. EMDR jest zwykle wykonana przez 8-12 sesji, które trwają od 60-90 minut.

Niektóre inne formy terapii mówiących mogą być pomocne w ukierunkowaniu konkretnych objawów (np. słaby sen) u osób, które nie reagują na EMDR lub TF-CBT.

Lekarstwo

Jeśli próbowałeś innych terapii w leczeniu stresu pourazowego i stwierdzisz, że one nie działają, twój lekarz może przepisać leki przeciwdepresyjne.

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRIs -selective serotonin reuptake inhibitors) są lekami przeciwdepresyjnymi, które mogą pomóc w zmniejszeniu objawów stresu pourazowego. Jeśli masz również depresję, leki przeciwdepresyjne mogą w tym pomóc.

Jeśli SSRI nie działają dla Ciebie, możesz otrzymać inne leki, ale zwykle powinno to być po poradzie specjalisty zdrowia psychicznego.

Jakie leczenie działa najlepiej?

Istnieją dowody na to, że TF-CBT i EMDR są najlepszymi terapiami pierwszego rzutu. Lekarstwa mogą być pomocne dla tych, którzy nie chcą mówiących terapii lub którzy nie mogą łatwo uzyskać do nich dostępu.

Jakiego leczenia powinienem najpierw otrzymać?

Tam, gdzie to możliwe, przed lekami należy oferować terapie psychologiczne ukierunkowane na uraz ( TF-CBT lub EMDR). Jest to zgodne z wytycznymi Narodowego Instytutu Doskonałości Zdrowia i Opieki (NICE- National Institute for Health and Care Excellence).

Jak mogę się wesprzeć?

Istnieje kilka rzeczy, które można zrobić, aby wesprzeć uzdrowienie, jeśli masz stres pourazowy. Twój terapeuta pomoże Ci wesprzeć te rzeczy i upewni się, że zrobisz je we właściwym czasie:

• Trzymać się twojej rutyny – jeśli to możliwe, spróbuj wrócić lub pozostać z zwykłej rutynie. Utrzymywanie swojego życia tak normalnie, jak to możliwe, może dać poczucie uziemienia
• Porozmawiaj z kimś, któremu ufasz – Chociaż nie powinieneś czuć się jakbyś musiał rozmawiać o tym co stało z kimkolwiek, rozmawiać z kimś któremu ufasz może pomóc ci przetworzyć Twoje uczucia w bezpiecznej przestrzeni. Może to również pomóc porozmawiać z kimś, kto doświadczył tego samego co ty, lub kto doświadczył podobnego zdarzenia wcześniej, jeśli nie jest to zbyt niepokojące.
• Wypróbuj ćwiczenia relaksacyjne – spróbuj samo-prowadzoną medytację i inne ćwiczenia, aby się zrelaksować. Relaks ze stresem pourazowym może być wyzwaniem, więc porozmawiaj z terapeutą o ćwiczeniach lub zajęciach, które mogą ci pomóc.
• Wróć do pracy lub szkoły – jeśli czujesz się w stanie, może pomóc wrócić do pracy, szkoły lub uniwersytetu. Może to dać poczucie rutyny. Należy jednak unikać sytuacji, w których można być narażonym na dalsze urazy lub intensywny stres. Ogólnie rzecz biorąc, praca w wspierającym, niższym środowisku stresu jest najlepsza, dopóki nie masz leczenia.
• Jedz i ćwicz regularnie – staraj się jeść, kiedy zwykle chcesz, nawet jeśli nie czujesz się głodny. Jeśli czujesz się w stanie, spróbuj regularnie ćwiczyć. Może to również pomóc poczuć się bardziej zmęczony, gdy nadszedł czas, aby spać.
• Spędzaj czas z innymi – poświęcenie czasu na bycie z ludźmi, na których ci zależy, może dać Ci poczucie wsparcia.
• Spodziewaj się, że będzie lepiej – skupienie się na idei, że w końcu będzie lepiej, będzie dobre dla Twojego powrotu do zdrowia. Pamiętaj, aby nie wywierać nacisku na siebie, aby szybko się czuć dobrze.
• Wróć do miejsca, w którym wydarzyło się traumatyczne wydarzenie – tylko wtedy, gdy czujesz się w stanie to zrobić, możesz wrócić do miejsca, w którym wydarzyło się traumatyczne wydarzenie. Jeśli planujesz to zrobić, porozmawiaj z terapeutą lub lekarzem, aby pomóc ci w tym kroku.

Istnieją również pewne rzeczy, które możesz chcieć być ostrożny w robieniu lub świadomym, gdy jesteś w trakcie powrotu do zdrowia. Jednak robienie „właściwej rzeczy” może być naprawdę trudne i nie powinieneś czuć się winny, jeśli znajdziesz się robiąc jedną z tych rzeczy:

• Autokrytyka – objawy stresu pourazowego nie są oznaką słabości. Są normalną reakcją na przerażające doświadczenia.
• Utrzymywanie swoich uczuć dla siebie – jeśli masz stres pourazowy, nie czuj się winny dzielenia się swoimi myślami i uczuciami z innymi. Mówienie o tym, jak się czujesz, może wspomóc twój powrót do zdrowia.
• Oczekiwanie, że wszystko wróci do normy od razu – Leczenie na stres pourazowy może zająć trochę czasu. Staraj się nie oczekiwać zbyt wiele od siebie za szybko.
• Bycie z dala od innych ludzi – spędzanie dużo czasu samemu może zwiększyć poczucie izolacji i sprawić, że poczujesz się gorzej.
• Picie alkoholu i palenie – Podczas gdy alkohol może pomóc Ci się zrelaksować, z czasem może to spowodować, że poczujesz się gorzej. Kawa i nikotyna mogą działać jako stymulanty, które mogą sprawić, że poczujesz się gorzej, jeśli doświadczasz objawów związanych ze stresem pourazowym.
• Przemęczanie się – stres pourazowy może utrudnić spanie, ale staraj się jak najwięcej trzymać się zwykłej rutyny snu i unikać spóźnienia się, ponieważ może to sprawić, że poczujesz się gorzej. Możesz dowiedzieć się więcej w naszym zasobu na spać dobrze.

Na koniec warto zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdu, a jeśli czujesz się niebezpiecznie, powinieneś poinformować o tym DVLA. Ludzie mogą być bardziej podatni na wypadki po czymś traumatycznym.

Co to jest kompleks stresu pourazowego?

Niektórzy ludzie rozwijają złożone zaburzenia stresu pourazowego (kompleks stresu pourazowego). Jest to spowodowane przeżywaniem zdarzenia lub serii zdarzeń, które są niezwykle groźne lub przerażające. Wydarzenia te mogą się zdarzyć w dzieciństwie lub jako dorosły.

Dość często te były trudne lub niemożliwe do łatwej ucieczki lub uniknięcia. Na przykład:

• tortura
• niewolnictwo
• kampanie ludobójstwa
• życie w strefie wojennej
• długotrwała przemoc domowa
• wielokrotne wykorzystywanie seksualne lub fizyczne w dzieciństwie. 

Tak jak objawy stresu pourazowego, osoby ze złożonym stresem pourazowym mogą również:

• mieć skrajnie negatywne przekonania o sobie jako ‚pomniejszone, pokonane lub bezwartościowe’
• mają duże trudności w regulowaniu swoich emocji i reakcji emocjonalnych
• uważają, że niezwykle trudno jest utrzymać relacje i czuć się blisko innych ludzi

Jak mogę wrócić do zdrowia od złożonego stresu pourazowego?

Brak zaufania do innych ludzi i świata w ogóle jest powszechny u osób ze złożonym stresem pourazowym. Leczenie jest często dłuższe, aby umożliwić im rozwinięcie bezpiecznej relacji z terapeutą. Praca, którą wykonuje ktoś ze złożonym stresem pourazowym z terapeutą, często odbywa się w trzech etapach:

Stabilizacja

Na etapie stabilizacji nauczysz się zaufać terapeucie, zrozumieć i kontrolować swoje uczucia cierpienia i oderwania.

W ramach stabilizacji można nauczyć się technik „uziemienia”. Mogą one pomóc Ci skoncentrować się na zwykłych uczuciach fizycznych i przypomnieć, że żyjesz w teraźniejszości, a nie w przeszłości.

Stabilizacja może pomóc ci „odłączyć” uczucia strachu i niepokoju od wspomnień i emocji, które je wytwarzają. Może to pomóc uczynić te wspomnienia mniej przerażające.

Celem stabilizacji jest to, że w końcu będzie w stanie żyć swoje życie bez doświadczania lęku lub retrospekcji.

Czasami stabilizacja może być jedyną potrzebną pomocą.

Terapie skoncentrowane na traumach

Terapia, która koncentruje się na traumie, w tym EMDR lub TF-CBT, może pomóc w przetworzeniu traumatycznych doświadczeń. Pomocne mogą być również inne psychoterapie, w tym psychoterapia psychodynamiczna. Należy zachować ostrożność w złożonych stresach pourazowych, ponieważ te zabiegi mogą pogorszyć sytuację, jeśli nie są prawidłowo stosowane.

Reintegracja lub ponowne podłączenie

Reintegracja, w rutynowy sposób życia, może pomóc Ci przyzwyczaić się do prawdziwego świata teraz, gdy nie jesteś już w niebezpiecznej sytuacji, w której byłeś wcześniej. To może pomóc ci zacząć postrzegać siebie jako osobę z prawami i wyborami.

Reintegracja pomoże Ci:

• odnosić się współczująco do siebie i innych
• przywrócić zaufanie do siebie i innych
• ponownie angażuj się w przyjaźnie, intymne relacje i działania, które promują twoje zdrowie i dobre samopoczucie

Lekarstwo

Podobnie jak w przypadku stresu pourazowego, leki przeciwdepresyjnie lub inne leki mogą być stosowane, a także psychoterapia. Lekarstwa mogą być również stosowane, jeśli psychoterapia nie działa lub nie jest dla Ciebie możliwa. Może to pomóc mieć specjalistę zdrowia psychicznego, aby również sprawdzić swoje leki.

Samopomoc

Jeśli masz złożony stres pourazowy, może być pomocne, aby spróbować i zrobić normalne rzeczy, które nie mają nić wspólnego z przeszłymi doświadczeniami traumy. Może to obejmować:

• zaprzyjaźnianie się
• znalezienie pracy
• wykonywanie regularnych ćwiczeń
• nauka technik relaksacyjnych
• rozwijanie hobby
• posiadanie zwierząt domowych.

Te rzeczy mogą pomóc ci powoli zaufać otaczającemu cię światu. Jednak może to zająć trochę czasu i nie ma wstydu, że trudno jest znaleźć te rzeczy lub nie jest w stanie zrobić ich od razu.

Jak mogę stwierdzić, czy ktoś ma stres pourazowy?

Jeśli znasz kogoś, kto właśnie doświadczył traumatycznego wydarzenia, są pewne rzeczy, na które możesz zwrócić uwagę. Te rzeczy mogą być oznakami, że mają trudności z poradzeniem sobie z:

• Zmiany w zachowaniu – słaba wydajność w pracy, opóźnienia, zwolnienia chorobowe, drobne wypadki
• Zmiany emocji – gniew, drażliwość, depresja, brak zainteresowania i brak koncentracji
• Zmiany w myślach – opieranie się na zagrożeniach lub lękach, negatywnych poglądach na przyszłość
• Nieoczekiwane objawy fizyczne – takie jak duszność, skoki lub bóle brzucha

Jeśli uważasz, że ktoś może wykazywać oznaki strasu pourazowego, możesz zachęcić ich do rozmowy z lekarzem pierwszego kontaktu. Jeśli nie czujesz się wystarczająco blisko nich, aby to zrobić, możesz porozmawiać z kimś, kto jest blisko, kto mógłby to zrobić.

Może to również pomóc im przyjrzeć się informacjom o stresie pourazowym, takim jaki ten zasób, aby pomóc im zidentyfikować trudności, które mają.

Jak mogę wesprzeć kogoś, kto doświadczył traumatycznego wydarzenia?

W następujące sposoby można pomóc wesprzeć kogoś, kto przeszedł przez traumatyczne doświadczenie:

• Porozmawiaj – poświęć czas, aby umożliwić im rozmowę o swoich doświadczeniach.
• Posłuchaj – pozwól im mówić i staraj się nie przerywać przepływu lub dzielić się własnymi doświadczeniami.
• Zadawaj ogólne pytania — jeśli zadajesz pytania, staraj się, by były ogólne i nieosądzające. Na przykład możesz zapytać ‚czy udało Ci się już z kimś porozmawiać o tym ?’ lub ‚czy mogę Ci pomóc w znalezieniu dodatkowego wsparcia?’

Należy starać się unikać:

• Mówiąc im, że wiesz, jak się czują — nawet jeśli doświadczyłeś czegoś podobnego, ludzie doświadczają sytuacje bardzo różnie. Dokonywanie porównań może nie być pomocne.
• Mówiąc im, że mają szczęście, że żyją — ludzie, którzy doświadczyli traumatycznych wydarzeń często nie czują się szczęściarzami. Często mogą mieć poczucie winy za to, że żyją, jeśli ktoś inny zmarł.
• Minimalizowanie ich doświadczenia — unikaj sugerowania, że mogło być gorzej, nawet jeśli tylko próbujesz sprawić, że poczują się lepiej. To może sprawić, że ludzie czują się tak, jakby ich uczucia nie były uzasadnione.
• Dokonywanie nieprzydatnych sugestii — unikaj składania sugestii, nawet jeśli stwierdziłeś, że one działały dla Ciebie w przeszłości. Ludzie są bardzo różni i często mogli już spróbować tego, co sugerujesz.

Dalsza pomoc

Informacje o stresie pourazowym

UK Psychological Trauma Society — tutaj można znaleźć wybór materiałów zawierających przydatne informacje na temat reakcji na stres pourazowy zarówno dla ogółu odbiorców, jak i dla pracowników służby zdrowia.

Ogólne informacje o PTSD, NHS — te informacje z NHS dotyczą PTSD

Ogólne informacje o złożonym stresie pourazowym, NHS– te informacje z NHS dotyczą złożonego stresu pourazowego

PTSD, Mind — organizacja charytatywna Mind ma informacje na temat stresu pourazowego i złożonego stresu pourazowego

Jak przyjaciele i rodzina mogą pomagać? Mind – ta informacja zawiera pomysły, jak możesz pomóc znajomej osobie, która ma stres pourazowy

Przydatne kontakty, Mind — ta strona zawiera linki do innych organizacji oferujących wsparcie osobom ze stresem pourazowym

Organizacje charytatywne wspierające ludzi ze stresem pourazowym

Tutaj kilka organizacji charytatywnych, które oferują wsparcie osobom, które doświadczają stres pourazowy lub traumatycznych wydarzeń:

PTSD UK — brytyjska organizacja charytatywna zajmująca się zwiększaniem świadomości na temat stresu pourazowego

Combat Stress – brytyjska organizacja charytatywna na rzecz zdrowia psychicznego weteranów.

Cruse Bereavement Care — organizacja charytatywna oferująca wsparcie dla osób pogrążonych w żałobie w Anglii, Walii i Irlandii Północnej

Cruse Bereavement Care Scotland — organizacja charytatywna promująca dobre samopoczucie osób pogrążonych w żałobie w Szkocji

Rape Crisis — istnieją trzy organizacje charytatywne, które oferują wsparcie ludziom w całej Wielkiej Brytanii:

• Rape Crisis — Anglia i Walia
• Rape Crisis — Szkocja
• Rape Crisis — Irlandia Północna

Pomoc dla ofiar — istnieją trzy organizacje charytatywne wspierające ofiary które oferują wsparcie osobom w całej Wielkiej Brytanii, które padły ofiarą przestępstw i traumatycznych incydentów:

• Victim Support — Anglia i Walia
• Victim Support — Szkocja
• Victim Support — Irlandia Północna

Autorzy

Informacje te zostały opracowane Royal College of Psychiatrists’ Public Engagement Redaction Board (PEEB). Odzwierciedla on najlepsze dostępne dowody w momencie pisania. 

Specjalne podziękowania dla organizacji PTSD UK, która uprzejmie zaoferowali swoje opinie na temat tego zasobu.

Redaktor specjalista: Profesor Neil Greenberg 

Pełna bibliografia do tego zasobu jest dostępna na życzenie.

Opublikowano: Listopad 2021 roku

Termin przeglądu: Listopad 2024 roku

© Royal College of Psychiatrists