Alkohol, zdrowie psychiczne i mózg

Below is a Polish translation of our information resource on alcohol, mental health and the brain. You can also view our other Polish translations.

Niniejszy dokument zawiera informacje dotyczące alkoholu i jego wpływu na mózg i zdrowie psychiczne. Jest przeznaczony dla osób dorosłych, które chcą wiedzieć więcej na temat alkoholu, są uzależnione od alkoholu lub znają osobę uzależnioną.

Informacje te dotyczą następujących kwestii:

• Czym jest alkohol?
• Jak wpływa na mózg?
• Jak wpływa na zdrowie psychiczne?
• Uzależnienie od alkoholu
• Uszkodzenia mózgu spowodowane nadużywaniem alkoholu
• Jak ustalić, ile wypijasz?
• Jak uzyskać pomoc, gdy pijesz za dużo?

Czym jest alkohol?

Alkohol (określany również nazwami „etanol” lub „alkohol etylowy”) to substancja, która po przeniknięciu do krwiobiegu może przedostać się do każdego narządu organizmu.

Napoje zawierające alkohol określa się mianem napojów alkoholowych. Dostępnych jest wiele różnych rodzajów napojów alkoholowych, które produkuje się na różne sposoby i które zawierają szereg innych składników. Ogólnie jednak można je podzielić na następujące kategorie:

• piwo i cydr
• wino
• napoje wysokoalkoholowe (takie jak wódka, gin lub whisky).

Napoje alkoholowe charakteryzują się różną „mocą” alkoholu. Oznacza to, że niektóre napoje alkoholowe oddziałują na organizm intensywniej niż inne.

W Wielkiej Brytanii legalnie mogą kupować i pić alkohol osoby dorosłe powyżej 18 roku życia. Ogólnie rzecz biorąc, spożywanie i zakup alkoholu przez młodzież poniżej 18 roku życia jest nielegalne. Więcej informacji na temat przepisów dotyczących alkoholu można znaleźć na rządowej stronie internetowej.

Dlaczego ludzie piją alkohol?

W badaniu przeprowadzonym wśród mieszkańców Anglii z 2021 r. niemal połowa zapytanych stwierdziła, że przynajmniej raz w tygodniu pije alkohol.

Ludzie piją alkohol z wielu różnych powodów. Niektórzy piją alkohol w czasie zabawy lub dla rozluźnienia. Pozostali piją alkohol, próbując uporać się z życiowymi trudnościami.

Alkohol różnie oddziałuje na ludzi. Część osób uważa, że mogą co jakich czas napić się alkoholu i sprawia im to przyjemność oraz, że nie będzie to miało na nich negatywnego wpływu. Pozostali starają się nie pić za dużo lub nie robić podczas spożywania alkoholu rzeczy, których będą później żałować.

Niektóre osoby decydują się w ogóle nie pić alkoholu. Takie podejście może wynikać z wielu różnych powodów:

• nie lubią być pod wpływem alkoholu,
• nie lubią smaku alkoholu,
• alkohol sprawia, że czują mdłości lub stają się senni,
• chcą zachować zdrowie,
• z powodów religijnych.

Część ludzi po prostu decyduje się nie spożywać alkoholu.

Jak sprawdzić, jaką moc mają napoje alkoholowe?

Istnieją dwa sposoby oceny mocy napojów alkoholowych:

• Jednostki – jednostki opracowano, aby ułatwić spożywającym określenie wypijanej ilości. Pomiaru jednostek w różnych krajach dokonuje się na różne sposoby. W Wielkiej Brytanii jedna jednostka to 10 ml (lub 8 g) czystego alkoholu.
• Alkohol wyrażany objętościowo, czyli ABV – oznacza, ile czystego alkoholu znajduje się w napoju alkoholowym.

Przykład

Masz butelkę wina o pojemności 750 ml lub 75 cl. Na butelce napisano, że ma ABV 12%, co oznacza, że butelka zawiera 12% czystego alkoholu. Ta butelka wina zawiera 9 jednostek.

Dla porównania, butelka wódki o pojemności 100 ml lub 10 cl zwykle ma ABV 40%, co oznacza, że zawiera 40 jednostek. Tabela zawierająca jednostki i ABV w różnych napojach alkoholowych znajduje się w przewodniku po jednostkach alkoholu znajdującym się na końcu tego dokumentu.

Jaką ilość alkoholu można spożyć bezpiecznie?

Nie istnieje „bezpieczny” poziom spożycia alkoholu, ponieważ każdy ludzki organizm zachowuje się inaczej. Nigdy nie możemy przewidzieć dokładnie, jaki wpływ będzie miał alkohol na daną osobę.

Dorosłym pijącym alkohol zaleca się ograniczanie ryzyka wystąpienia powikłań i wypijanie nie więcej niż 14 jednostek alkoholu na tydzień. Odpowiada to:

• 5 kuflom piwa o zawartości alkoholu poniżej 3% lub
• 10 małym (125 ml) kieliszkom wina o zawartości alkoholu 12%.

Jednostki należy rozłożyć na przestrzeni tygodnia, z uwzględnieniem dni pomiędzy nimi, w których alkohol nie jest spożywany.

Należy starać się unikać „picia na umór”. Oznacza to wypijanie ponad 8 jednostek dziennie w przypadku mężczyzn i ponad 6 jednostek dziennie w przypadku kobiet.

Jak można uniknąć wypicia za dużo?

Jeśli uważasz, że zaczynasz wypijać za dużo i chcesz zyskać większą kontrolę nad ilością wypijanego alkoholu:

• Wyznacz sobie cele, aby z czasem zmniejszyć ilość wypijanego alkoholu.
• Unikaj spędzania czasu z osobami lub w otoczeniach, które zachęcają do bardziej intensywnego picia.
• Pij napoje o niższej mocy, takie jak piwa lub wina o niskiej zawartości alkoholu lub bezalkoholowe.
• Pomyśl o rozrywkach, które nie polegają na spożywaniu alkoholu.
• Poproś o pomoc partnera/partnerkę lub kogoś z grona przyjaciół. Możecie wspólnie uzgodnić cele i śledzić postępy, korzystając z narzędzia do kontrolowania ilości alkoholu znajdującym się na końcu niniejszego dokumentu.
• Porozmawiaj o tym ze swoim lekarzem rodzinnym. U wielu osób ten prosty krok pomaga ograniczyć ilość spożywanego alkoholu.

Wyznaczając cele służące kontrolowaniu spożywania alkoholu, staraj się, aby były precyzyjne, mierzalne, osiągalne i realistyczne, a także wyznacz sobie czasowe ramy ich realizacji. Dzięki temu będziesz mieć większą szansę na osiągnięcie swoich celów.

Czy alkohol działa inaczej na osoby starsze?

W miarę starzenia się nasze ciała ulegają zmianie i wolniej rozkładają alkohol. Może to sprawić, że osoby starsze staną się bardziej wrażliwe na działanie alkoholu.

Jest kilka objawów, które mogą oznaczać, że picie alkoholu jest bardziej niebezpieczne u osób starszych, na przykład:

• Problemy zdrowotne – u osób starszych większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia innych problemów zdrowotnych. Te czynniki mogą sprawić, że będą bardziej podatne na działanie alkoholu.
• Ryzyko upadków – zwykle wraz z wiekiem pogarsza się nasz czas reakcji i zmysł równowagi. Alkohol może prowadzić do większych problemów ze stabilnością, dlatego po spożyciu alkoholu osoby starsze mogą się częściej przewracać.
• Leki – osoby starsze częściej stosują niektóre leki, mogące wchodzić w interakcje z alkoholem i powodować zagrożenie. Przykładowo, jeśli spożywasz alkohol i przyjmujesz leki rozrzedzające krew, może to zwiększyć ryzyko krwawienia w przypadku urazu. A jeśli pijesz alkohol podczas przyjmowania niektórych antybiotyków, może to spowodować, że poczujesz się naprawdę źle.
• Zapominanie – czasami, gdy ludzie coraz częściej zapominają lub rozwija się u nich demencja, zapominają, ile wypili alkoholu. Jeśli tak się stanie w Twoim przypadku, możesz wypić więcej alkoholu, nie zdając sobie z tego sprawy.

Decyzja o piciu alkoholu jest decyzją samodzielnie podejmowaną. Będzie zależna od szeregu różnych czynników. Jeśli obawiasz się, że alkohol może mieć wpływ na Twoje zdrowie lub może wchodzić w interakcję z przyjmowanymi lekami, porozmawiaj ze swoim lekarzem.

Jak alkohol wpływa na mózg?

Alkohol ma wpływ na działanie substancji chemicznych w mózgu zwanych „neuroprzekaźnikami”. Głównymi neuroprzekaźnikami, na które wpływ ma alkohol, są GABA i glutaminian. Działają one w sposób synergiczny.

• GABA „uspokaja” mózg i organizm. Alkohol intensyfikuje działanie GABA, dlatego przy małych stężeniach może powodować większy spokój lub ograniczyć niepokój.
• Glutaminian „pobudza” mózg i ciało. Alkohol powoduje osłabienie działania glutaminianu, więc jego spożywanie może powodować zmniejszenie czujności.

Alkohol może również zmniejszyć wchłanianie witamin i innych niezbędnych składników odżywczych, takich jak tiamina i magnez, których nasz mózg potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania.

Jak alkohol wpływa na zdrowie psychiczne?

Picie alkoholu może w różny negatywny sposób wpływać na zdrowie psychiczne.

• W przypadku wypijania dużych ilości lub codziennego picia może to z biegiem czasu mieć negatywny wpływ na Twój nastrój. Dodatkowe informacje o tym, dlaczego tak się dzieje, znajdują się w dalszej części niniejszego dokumentu.
• Jeśli masz problemy ze zdrowiem psychicznym lub zdiagnozowano u Ciebie chorobę psychiczną, spożywanie alkoholu może znacznie pogorszyć ten stan. Picie alkoholu może również zwiększać ryzyko dokonywania samookaleczeń i samobójstwa.
• Jeśli masz już problemy psychiczne, możesz sięgać po alkohol, aby poczuć się lepiej. Skutek może być jednak całkowicie odwrotny.

Dlaczego alkohol wpływa na zdrowie psychiczne?

Istnieje wiele powodów, dla których spożywanie alkoholu może mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne, w tym:

• Chemia mózgu – alkohol wpływa na chemię mózgu, zwiększając prawdopodobieństwo depresji, zaburzeń lękowych i zachowań o charakterze impulsywnym.
• Kac — jeśli masz kaca, może on powodować złe samopoczucie, niepokój i podenerwowanie. Jeśli takie zachowania zdarzają się regularnie, mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne.
• Życiowe wyzwania – jeśli dojdzie do Ciebie do rozwinięcia się problemu alkoholowego, życie może okazać się trudniejsze. Spożywanie alkoholu może mieć wpływ na Twoje relacje, pracę, przyjaźnie lub aktywność seksualną.

Czy moje zdrowie psychiczne ulegnie poprawie, jeśli przestanę pić lub ograniczę spożycie?

Zasadniczo, ograniczenie lub zaprzestanie spożycia alkoholu może mieć pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne. Jeśli picie alkoholu powoduje u Ciebie złe samopoczucie, po kilku tygodniach zaprzestania picia możesz poczuć się lepiej fizycznie i psychicznie. Jednak związek między alkoholem a zdrowiem psychicznym jest skomplikowany, szczególnie w przypadku osób, które doświadczyły traumy i potrzebują pomocy, aby uporać się z podstawowymi wyzwaniami, by zaprzestać spożywać alkohol.

Jeśli masz trudności z zaprzestaniem spożywania alkoholu lub jeśli alkohol negatywnie wpływa na Twoje zdrowie psychiczne, porozmawiaj ze swoim lekarzem. Może istnieć inna przyczyna problemów o charakterze psychicznym, w związku z czym możesz potrzebować dodatkowej pomocy. Na przykład przy pomocy psychoterapii lub zastosowania leków.

Czy mogę pić alkohol, jeśli zdiagnozowano u mnie chorobę psychiczną?

Jeśli cierpisz na chorobę psychiczną lub borykasz się z problemami o charakterze psychicznym, a obecnie nie pijesz alkoholu, najlepiej w ogóle nie zaczynaj. Spożywanie alkoholu w przypadku choroby psychicznej może mieć negatywny wpływ na nastrój i potencjalnie zintensyfikować problemy. Może również zaburzać działanie niektórych leków.

Jeśli masz już problemy ze zdrowiem psychicznym lub zdiagnozowano u Ciebie chorobę psychiczną, porozmawiaj ze swoim lekarzem o skutkach spożywania przez Ciebie alkoholu. Jeśli przyjmujesz określone leki, Twój lekarz może zalecić Ci odstąpienie od spożywania alkoholu.

Jakie są krótkotrwałe skutki picia alkoholu?

Alkohol może mieć pozytywne skutki. Przy niskiej konsumpcji może dawać poczucie:

• szczęścia,
• spokoju,
• rozmowności,
• pewności siebie.

Alkohol może również mieć potencjalnie kłopotliwe lub niebezpieczne działanie, w tym powodować:

• uczucie senności,
• niezdarne zachowania,
• bełkotliwość.

Im więcej alkoholu wypijesz, tym większy może to mieć wpływ na panowanie nad sobą i ocenę sytuacji. Może to oznaczać, że:

• robisz rzeczy, których normalnie byś nie zrobił(a),
• mówisz rzeczy, których zwykle byś nie wypowiedział(a),
• decydujesz się na czynności niebezpieczne lub lekkomyślne,
• zapominasz, co zrobiłeś(-aś), kiedy piłeś(-aś) alkohol,
• następnego dnia masz kaca.

Alkohol różnie oddziałuje na ludzi. Niektórzy zauważają, że takie rzeczy dzieją się nawet wtedy, gdy nie piją często lub w dużych ilościach.

Kac

Kac pojawia się, gdy pijesz i przestajesz pić, a poziom alkoholu w Twoim organizmie spada. Dzieje się to kilka godzin przerwy w spożywaniu alkoholu, ale możesz tego nie zauważyć, dopóki się nie obudzisz. Jeśli masz kaca, może się okazać, że:

• boli Cię głowa,
• czujesz się źle,
• nie sypiasz dobrze,
• odczuwasz rozdrażnienie i niepokój.

Te odczucia wywołują alkohol i inne substancje chemiczne znajdujące się w napojach alkoholowych, które powodują odwodnienie i spadek poziomu cukru we krwi.

Nie istnieje sposób na całkowite pozbycie się kaca. Należy jednak pić wodę i unikać picia alkoholu, dopóki organizm nie będzie miał czasu, by się prawidłowo zregenerować.

Jeśli po piciu alkoholu nie masz objawów kaca, to niekoniecznie dobry objaw. Brak kaca może być oznaką, że organizm przyzwyczaił się do częstego picia i może oznaczać, że uzależniłeś się od alkoholu.

Zaćmienie

Do zaćmienia dochodzi, gdy wypijesz dużo alkoholu w krótkim czasie i nie będziesz w stanie przypomnieć sobie, co się wydarzyło po jego spożyciu. Możesz nie pamiętać swoich słów lub zachowań, a nawet miejsca przebywania. Podczas zaćmienia możesz zrobić rzeczy, których później będziesz żałować, znaleźć się w niebezpiecznej sytuacji lub znaleźć się w sytuacji, w której inni mogą Ci zrobić krzywdę.

Do zaćmień dochodzi, ponieważ alkohol uniemożliwia mózgowi tworzenie nowych wspomnień. Zaćmienie to ostrzeżenie, że pijesz za dużo. Jest to również wczesny sygnał postępującego uszkadzania mózgu i potencjalnego uzależnienia od alkoholu.

Zatrucie alkoholowe

Zatrucie alkoholowe występuje, gdy wypijesz ilość alkoholu, która sprawi, że poziom alkoholu w organizmie staje się niebezpieczny. Zatrucie alkoholowe może prowadzić do spowolnienia oddechu, spowodować utratę przytomności lub drgawki i może być potencjalnie śmiertelne.

Na stronie internetowej NHS znajduje się lista oznak wskazujących, że Ty lub ktoś, kogo znasz, może mieć objawy zatrucia alkoholowego.

Jeśli uważasz, że Ty lub ktoś, kogo znasz, ma zatrucie alkoholowe, natychmiast zadzwoń pod numer 999.

Jakie są długoterminowe skutki picia alkoholu?

Alkohol a organizm

Jeśli pijesz dużo alkoholu lub pijesz często przez długi czas,narażasz się w większym stopniu na występowanie:

• fizycznych urazów,
• wysokiego ciśnienia krwi,
• niewydolności serca,
• udaru,
• zachorowanie na zapalenie trzustki – w tym miejscu dochodzi do stanu zapalnego i uszkodzenia trzustki,
• zachorowania na chorobę wątroby – schorzenia wątroby spowodowane alkoholem przebiegają etapowo. Mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia wątroby i nowotworów bliznowatych,
• w tym raka wątroby, jamy ustnej, głowy i szyi, piersi i jelit.
• problemów seksualnych, takich jak impotencja lub przedwczesny wytrysk,
• niepłodności.
• Uszkodzenie mózgu – patrz część poświęcona uszkodzeniom mózgu związanym z alkoholem w dalszej części niniejszego dokumentu.

Uzależnienie od alkoholu

Uzależnienie od alkoholu jest również znane jako zależność od alkoholu lub alkoholizm. Osobę w stanie uzależnienia od alkoholu czasami określa się mianem „alkoholika”. Niektóre z tych terminów są często uważane za stygmatyzujące.

Około 1 na 100 dorosłych mieszkańców Wielkiej Brytanii jest uzależniony od alkoholu. Jeśli jesteś uzależniony od alkoholu, możesz:

• odczuwać silną potrzebę wypicia alkoholu,
• mieć trudności z kontrolowaniem ilości wypijanego alkoholu,
• nadal pić, nawet jeśli ma to negatywny wpływ na Twoje życie.

Nie musisz pić określonej ilości alkoholu ani pić przez cały czas, aby się od niego uzależnić.

U niektórych osób uzależnionych od alkoholu mogą wystąpić także objawy fizyczne, takie jak:

• Zwiększenie tolerancji na alkohol - jeśli regularnie wypijasz duże ilości alkoholu, z czasem Twój mózg przestanie reagować na jego pozytywne skutki. Będziesz musiał(a) wypić więcej alkoholu lub alkohol mocniejszy, aby uzyskać podobne efekty, jak wcześniej. Oznacza to, że zwiększyła się u ciebie „tolerancja” na alkohol.
• Objawy odstawienia – uzależnienie od alkoholu zakłóci w Twoim mózgu równowagę pomiędzy neuroprzekaźnikami GABA i glutaminianu. Oznacza to, że jeśli nagle przestaniesz lub ograniczysz spożywanie alkoholu, Twój mózg zareaguje zbyt intensywnie. Może to prowadzić do odczuwania niepokoju, drażliwości, występowania drżenia i pocenia się. Takie objawy określamy mianem objawów odstawienia.

Zespół odstawienia alkoholu

Zespół odstawienia alkoholu występuje, gdy ktoś przestaje pić alkohol, mimo że spożywał go dużo przez długi czas.

Zwykle rozpoczyna się w przeciągu jednego lub dwóch dni po przerwaniu picia i trwa do trzech dni.

U osób z zespołem odstawienia alkoholu wystąpią niektóre z poniższych fizycznych objawów:

• drżenie,
• mdłości,
• problemy ze snem,
• kołatanie serca,
• wysokiego ciśnienia krwi,
• ataki padaczkowe

oraz niektóre z poniższych objawów psychicznych:

• strach,
• depresja,
• pobudzenie,
• halucynacje (postrzeganie, czucie lub słyszenie zdarzeń, których w rzeczywistości nie ma)

Zespół odstawienia alkoholu to poważna choroba. Jeśli występuje u Ciebie którykolwiek z powyższych objawów, zwróć się o pomoc do swojego lekarza rodzinnego lub innego pracownika służby zdrowia.

Jak leczy się zespół odstawienia alkoholu?

Sposób leczenia zespołu odstawienia alkoholu będzie zależał od intensywności objawów. Niektóre osoby będą w stanie zaprzestać spożywania alkoholu bez leczenia. Jednak inne będą wymagać profesjonalnej terapii i wsparcia, jeśli ich objawy odstawienia mają charakter umiarkowany lub ciężki.

Zespół odstawienia alkoholu można leczyć środkiem znanym jako benzodiazepina. Jeśli masz zespół odstawienia alkoholowego, otrzymasz kurację benzodiazepiną przez kilka dni lub do czasu ustąpienia objawów odstawienia.

Następnie dawkę benzodiazepiny należy powoli zmniejszać, a w dalszej kolejności całkowicie odstawić. Procedura taka jest niezbędna, ponieważ przyjmowanie przez długi okres benzodiazepiny powodują uzależnienie.

Część osób będzie wymagała udania się do szpitala w celu leczenia zespołu odstawienia alkoholu.

Delirium tremens

Delirium tremens (określane także mianem DT) to poważne i niebezpieczne powikłanie procesu odstawiania alkoholu. „Delirium” opisuje stan dezorientacji, w którym często występują halucynacje i urojenia. „Tremens” to drgawki lub drżenie, które pojawia się, gdy osoba odstawia alkohol.

Delirium tremens to nagły przypadek medyczny. Zawsze istnieje ryzyko zgonu osoby cierpiącej na delirium tremens. Osoby cierpiące na delirium tremens powinny trafiać do szpitala celem uzyskania natychmiastowej pomocy medycznej.

Jakie są objawy delirium tremens?

W przypadku występowania objawów delirium tremens będą występowały niektóre z symptomów alkoholowego zespołu odstawienia, i możesz:

• mieć trudności ze zrozumieniem tego, co dzieje się w otoczeniu,
• nie mieć świadomości tego, gdzie jesteś, dlaczego tam się znajdujesz i stracić poczucie czasu,
• widzieć lub słyszeć zjawiska, które w rzeczywistości nie występują, np. małe zwierzęta lub owady, hałasy lub głosy
• czuć, że znajdujesz się w niebezpieczeństwie,
• odczuwać strach lub zachowywać się agresywnie.

Delirium tremens jest stanem bardzo niebezpiecznym i może prowadzić do:

• odwodnienia,
• braku równowagi chemicznej,
• przeciążenia serca,
• obniżenia odporności na infekcje.

Jak leczy się delirium tremens?

Jeśli masz objawy delirium tremens, musisz udać się na oddział szpitalny. Tam otrzymasz propozycję kuracji mającej na celu zmniejszenie nasilenia objawów odstawienia alkoholu. Zastosowanym środkiem zwykle będzie benzodiazepina.

Halucynoza alkoholowa

Halucynoza alkoholowa występuje wtedy, gdy słyszysz dźwięki, głosy lub muzykę nawet, gdy nie jesteś pod wpływem alkoholu lub nie przestałeś nagle pić. Może do tego dojść, jeśli regularnie pijesz i zaczynasz uzależniać się od alkoholu. To stan inny niż delirium tremens. Halucynoza alkoholowa może trwać nawet po przerwaniu spożywania alkoholu.

Uszkodzenia mózgu spowodowane nadużywaniem alkoholu

Poalkoholowe uszkodzenie mózgu (ARBD) może wystąpić w przypadku codziennego picia przez długi czas alkoholu w dużych ilościach.

Badania sugerują, że aż 3 na 10 osób uzależnionych od alkoholu mogą cierpieć na ARBD.

Zmiany w pamięci i procesach myślowych związane z ARBD najprawdopodobniej wystąpią u:

• kobiet pijących więcej niż 50 jednostek alkoholu na tydzień przez pięć lat lub dłużej,
• mężczyzn pijących więcej niż 60 jednostek alkoholu na tydzień przez pięć lat lub dłużej.

Na ARBD najczęściej cierpią osoby po 50. roku życia, ale może wystąpić w każdym wieku. Kobiety, które spożywają dużo alkoholu, mają problemy z pamięcią i procesami myślowymi wcześniej niż mężczyźni.

Jak alkohol uszkadza mózg?

Spożywanie dużych ilości alkoholu przez długi czas powoduje kilka skutków, które mogą prowadzić do uszkodzenia mózgu, w tym:

• Uszkodzenie komórek nerwowych – prowadzi to do problemów z pamięcią i zmian w zachowaniu.
• Niedobór witamin – alkohol utrudnia wchłanianie przez organizm witaminy B1 i innych składników odżywczych. Bez wystarczającej ilości witaminy B1 komórki mózgu mogą ulec uszkodzeniu. W przypadku spożywania dużej ilości alkoholu, można również zapominać o prawidłowym odżywianiu się, co może powodować dalsze niedobory żywieniowe.
• Dopływ krwi do mózgu - jeśli pijesz dużo alkoholu, zwiększa się ryzyko udarów, które mogą prowadzić do uszkodzenia dopływu krwi do mózgu.
• Urazy głowy – w przypadku picia dużej ilości alkoholu, istnieje większe ryzyko wystąpienia urazów głowy. Mogą one prowadzić do bezpośredniego uszkodzenia mózgu.
• Uszkodzenie móżdżku – jest to część mózgu odpowiedzialna za równowagę i poruszanie się, na którą spożycie alkoholu może mieć istotny wpływ i może zwiększyć ryzyko upadków.
• Kurczenie się mózgu – nasze mózgi zwyczajowo zmniejszają się lub kurczą z wiekiem. Badania wykazały jednak, że picie dużej ilości alkoholu może zintensyfikować kurczenie się.

Jak rozpoznać, że alkohol uszkadza mój mózg?

Jeśli alkohol doprowadził do uszkodzenia Twojego mózgu, możesz zauważyć następujące objawy:

• pojawia się u Ciebie drażliwość,
• masz problemy z koncentracją i z łatwością rozpraszają cię zdarzenia mające miejsce w pobliżu lub własne myśli,
• przestajesz o siebie dbać,
• nie pamiętasz całych przedziałów czasowych ani tego, co robiłeś(-aś),
• pozbywasz się zahamowań i pojawiają się:
  • niewłaściwe wypowiedzi, np.: niepokojenie innych osób lub grożenie im,
  • zachowań fizycznie, emocjonalne lub seksualnie niewłaściwych w stosunku do innych osób.

Zmiany te są wywołane wpływem alkoholu na przednią część mózgu, która kontroluje zachowanie i interakcje społeczne.

Jakie są rodzaje ARBD?

Istnieją różne rodzaje ARBD, w tym:

• Encefalopatia Wernickego,
• Zespół Korsakowa,
• Otępienie alkoholowe,

Encefalopatia Wernickego,

Encefalopatia Wernickego występuje, gdy organizm traci zapasy witaminy B1. Jeśli cierpisz na encefalopatię Wernickego, nagle może pojawić się jeden lub więcej z następujących trzech objawów:

• odczuwasz splątanie i dezorientację, np. nie będziesz wiedział, gdzie jesteś ani która jest godzina,
• tracisz pewność utrzymywania się na nogach,
• Twoje oczy zaczynają szybko poruszać się z boku na bok (tzw. „oczopląs”).

Spośród tych trzech objawów u większości osób (80%) występują jedynie oznaki splątania.

Encefalopatia Wernickego zagraża życiu, ale można ją wyleczyć, jeśli szybko zostanie udzielona pomoc. Leczenie encefalopatii Wernickego polega na podawaniu iniekcji z witaminy B1. Zazwyczaj podaje się ją w szpitalu w formie kroplówki lub w domu pod postacią zastrzyku.

Jeśli Ty lub ktoś, kogo znasz, wykazuje objawy encefalopatii Wernickego, natychmiast zadzwoń pod numer 999.

Encefalopatia Wernickego trwa kilka dni. Niestety, można to przeoczyć lub pomylić ze stanem upojenia alkoholowego. U nieleczonej osoby cierpiącej na encefalopatię Wernickego mogą się rozwinąć trwałe problemy z pamięcią. Określa się je mianem zespołu Korsakowa.

Zespół Korsakowa,

Zespół Korsakowa występuje, gdy encefalopatia Wernickego nie podlega leczeniu. Jeśli rozwinął się u Ciebie zespół Korsakowa, możesz wykazywać oznaki uszkodzenia mózgu, takie jak:

• zmiany osobowości,
• niemożność zapamiętywania jakichkolwiek ostatnich zdarzeń. Nadal możesz być w stanie czytać, pisać i koncentrować się na zadaniach.
• trudność w uczeniu się nowych rzeczy,
• utrata wspomnień o zdarzeniach, które miały miejsce przed pojawieniem się choroby,
• „konfabulacja” – na tym etapie chory próbuje wypełnić lukę w pamięci błędnymi informacjami. Na przykład, używając starych wspomnień w niewłaściwym miejscu. Nie będziesz świadomy, że to robisz, chociaż inne osoby mogą posiadać tego świadomość.

Otępienie alkoholowe,

Otępienie to ogólne określenie pogłębiających się z czasem problemów z pamięcią oraz zmian w myśleniu i osobowości. Otępienie jest bardziej powszechne pośród osób starszych.

Alkohol może prowadzić do otępienia poprzez niszczenie komórek mózgowych. Otępienie alkoholowe powoduje:

• problemy z pamięcią
• kłopoty w rozwiązywaniu problemów
• zmiany w osobowości.

W przeciwieństwie do innych rodzajów otępienia, osoby cierpiące na otępienie alkoholowe, nie tracą zdolności językowych. Dla innych może być to jednak trudniejsze, aby zauważyć rozwijające się u kogoś otępienie alkoholowe. Objawy takiego otępienia mogą być mylone z byciem pod wpływem alkoholu. Na przykład osoby przejawiające zmniejszoną motywację lub niewłaściwe zachowania.

Większość rodzajów otępienia postępuje z czasem. Jeżeli jednak osoba z otępieniem alkoholowym przestanie spożywać alkohol, objawy towarzyszące tej chorobie mogą przestać postępować lub nawet się polepszyć.

Czy można wyleczyć się z alkoholowego uszkodzenia mózgu (ang. ARBD – alcohol‑related brain damage)?

Pamięć osób cierpiących na łagodne ARBD, po zaprzestaniu spożywania alkoholu, znacznie się polepsza, jednak może to zająć trochę czasu.

Natomiast, dla osób cierpiących na poważne ARBD, a w szczególności syndrom Korsakowa, ten czas może się wydłużyć od 2 do 3 lat. Niektóre osoby borykają się z poważniejszymi objawami i potrzebują długotrwałej opieki.

W przypadku osób z ARBD, które przestają spożywać alkohol, szacuje się, że:

• jedna na cztery osoby w pełni wyzdrowieje
• dwie na cztery osoby częściowo wyzdrowieją, pozostając z pewnymi objawami
• jedna na cztery osoby pozostanie z poważnymi objawami.

Osoba im jest starsza, tym mniej prawdopodobne, że wyzdrowieje.

Osoby cierpiące na ARBD mogą starać się o świadczenia lub inne formy wsparcia, jeżeli choroba wpływa na codzienne funkcjonowanie. Więcej informacji o świadczeniach, wsparciu finansowym i doradztwie znajduje się na naszej stronie internetowej.

Gdzie uzyskać pomoc, aby zmniejszyć spożywanie alkoholu?

Osoby martwiące się nadmiernym spożywaniem alkoholu i chcące uzyskać pomoc, aby przestać lub spożywać go rozważnie, powinny skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Lekarz powinien zadać następujące pytania:

• w jakich ilościach spożywany jest alkohol
• jak często spożywany jest alkohol
• czy istnieje przeszłość związana z alkoholem
• czy istnieją inne zaburzenia związane z zażywaniem innych substancji psychoaktywnych
• czy istnieją inne problemy ze zdrowiem psychicznym lub fizycznym.

Odpowiedzi na te pytania pomogą lekarzowi określić, jaka pomoc jest potrzebna.

Istnieje również możliwość udania się do lokalnego centrum pomocy uzależnień bez skierowania od lekarza pierwszego kontaktu. Na stronie Frank znajduję się lista dostępnych centrów pomocy w twojej okolicy.

Samopomoc

Niektórzy potrafią sami ograniczyć spożywanie alkoholu lub całkowicie przestać, bez konieczności korzystania z profesjonalnej pomocy.

Obecnie istnieje wiele zasobów internetowych, które mogą wskazać, jaka pomoc będzie dla ciebie najlepsza. Lekarz pierwszego kontaktu również powinien poinformować o lokalnych organizacjach czy grupach wsparcia, które mogą pomóc w terapii.

Osobom z poważnym uzależnieniem od alkoholu, niemogącym sobie poradzić na własną rękę, zostanie zaoferowane dalsze wsparcie. Na przykład skierowanie do ośrodka leczenia uzależnień.

Terapie psychologiczne

Możliwość skierowania na terapię psychologiczną:

• terapia poznawczo-behawioralna (ang. CBT - cognitive behavioural therapy)
• terapia behawioralna i metodą sieciową
• inna terapia behawioralna.

Pomoże to w zrozumieniu dlaczego istnieje potrzeba spożywania alkoholu i jak alkohol wpływa na zachowanie i życie.

Leczenie

Medycznie wspomagane odstawienie

Osoby z poważniejszym uzależnieniem, mogą potrzebować pomocy w zaprzestaniu spożywania alkoholu. Centra pomocy uzależnień powinny ocenić czy osoba poradzi sobie sama czy powinna udać się do Ośrodka Terapii Uzależnień.

Leki zapobiegające nawrotom choroby

Leki, które pomogą uniknąć ponownego spożywania alkoholu to:

• Akamprozat (Akamprosate) – lek podtrzymujący abstynencję alkoholową, zmniejsza potrzebę spożywania alkoholu. Akamprozat może zostać przepisany po zaprzestaniu spożywania alkoholu i brany przez okres 6 miesięcy.
• Naltrekson (Naltrexone) – lek zatrzymuje skutki alkoholu, aby zniechęcić osoby do jego dalszego spożywania. Można zażywać do 6 miesięcy lub dłużej.
• Disulfiram – lek proponowany w momencie gdy Akamprozat i Naltrekson nie zadziałały lub gdy istnieją przeciwwskazania do zażywania.

Ośrodek mieszkalno–rehabilitacyjny

Osobom uzależnionym może zostać zaproponowany pobyt w ośrodku mieszkalno–rehabilitacyjnym jeżeli odczuwają następujące objawy:

• problemy ze zdrowiem fizycznym
• problemy ze zdrowiem psychicznym
• problemy w życiu codziennym związane z prowadzeniem domu lub finansami.

Pobyt w takim ośrodku powinien trwać maksymalnie 3 miesiące. Miejsce w ośrodku jest również zależne od dostępności takich centrów pomocy w twojej okolicy.

Czy nagłe zaprzestanie spożywania alkoholu jest niebezpieczne?

Jeżeli spożywanie alkoholu wpływa na czyjeś zdrowie psychiczne lub fizyczne, takie osoby chcą jak najszybciej zredukować ilość alkoholu lub całkowicie zaprzestać jego spożywania. Może być to niebezpieczne dla osób, które spożywały alkohol przez długi czas lub spożywają go codziennie w dużych ilościach.

Nagłe zaprzestanie spożywania alkoholu, może powodować:

• objawy odstawienia alkoholu
• napad padaczkowy – zazwyczaj występuje w ciągu pierwszych 48 godzin od zaprzestania spożywania. Zazwyczaj występuje po objawach odstawienia.
• rozwijają się poważne powikłania odstawienia alkoholu. Przykładowo, majaczenie alkoholowe (ang. DTs – Delirium Tremens), encefalopatia Wernickego (zespół objawów neurologicznych u alkoholików) albo zespół Korsakowa (neuropsychiatryczne zaburzenie).

Ważne, aby powoli redukować spożywanie alkoholu. Bezpieczniej jest również robić to z czyjąś pomocą, zwłaszcza że alkohol był spożywany przez długi czas.

Jak można pomóc osobie uzależnionej od alkoholu?

Alkohol uzależnia i może być ciężko, aby go odstawić. Jeżeli znamy osobę uzależnioną od alkoholu i próbujemy jej pomóc, należy wziąć pod uwagę następujące kroki:

• Dowiedzieć się więcej – zrozumienie, czym jest uzależnienie od alkoholu i jak działa, może pomóc w lepszym zrozumieniu osoby uzależnionej i przez co razem przechodzicie.
• Określić swoje oczekiwania – normalne jest to, że osoba uzależniona przestanie spożywać alkohol na długi czas, ale później zacznie od nowa. Może się wydawać, że jest to krok w tył, ale należy pamiętać, że nikt tutaj nie „odniósł porażki”. Nie oznacza to również, że taka osoba będzie już zawsze spożywać alkohol.
• Zrozumienie co można, a czego nie – Osoba uzależniona musi chcieć przestać spożywać alkohol lub go ograniczyć, my możemy jedynie pomóc w podjęciu tej decyzji. Trudne jest posiadanie wiedzy, że ktoś rani siebie lub innych poprzez spożywanie alkoholu. Należy znaleźć osobę, z którą można w zaufaniu porozmawiać o naszych odczuciach.
• Uzyskaj wsparcie dla siebie – jeżeli znasz osobę uzależnioną od alkoholu, lekarz pierwszego kontaktu może podać informację o organizacjach, które mogą pomóc. Niektóre organizacje czy grupy wsparcia są po to, aby pomóc w szczególności rodzinie i przyjaciołom.
• Uważaj na siebie – jeżeli czyjś problem z alkoholem naraża nas lub kogoś, kogo znamy na niebezpieczeństwo, należy porozmawiać z zaufaną osobą. Zadzwoń na 112 w przypadku nagłego niebezpieczeństwa.

Dodatkowe informacje i wsparcie

Informacje na temat alkoholu

Porady dotyczące alkoholu, publiczna służba zdrowia w Wielkiej Brytanii (ang. NHS – National Health Service) – informacje dotyczące alkoholu, obliczanie jednostek, kalorii i wskazówki jak zmniejszyć spożywanie alkoholu.

Centrum pomocy uzależnień
Na podanych stronach znajdują się centra pomocy uzależnień w twoim miejscu zamieszkania:

• Anglia
• Szkocja
• Walia
• Irlandia Północna

Alcohol Change UK – Alcohol Change UK jest jedną z głównych organizacji charytatywnych walczących z alkoholem, która powstała w wyniku fuzji Alcohol Concern z Alcohol Research UK. Ich oferta zawiera informacje o alkoholu i jak sobie z nim radzić.

Informacje na temat uzależnienia od alkoholu

Zaburzenia związane ze spożywaniem alkoholu: rozpoznanie, ocena i radzenie sobie ze szkodliwym spożywaniem alkoholu (grupa podwyższonego ryzyka) i uzależnienie od alkoholu, NICE (ang. NICE – National Institute for Health and Care Excellence) – Informacje z instytucji publicznej działającej w ramach brytyjskiego Ministerstwa Zdrowia są przeznaczone dla opinii publicznej, aby osoby uzależnione od alkoholu mogły zrozumieć, do jakiej opieki są uprawnione.

SMART Recovery – SMART Recovery jest organizacją charytatywną, która oferuje społeczność grup wzajemnego wsparcia i programy szkoleniowe online, aby pomóc ludziom powstrzymać się od zachowań uzależniających.

Anonimowi Alkoholicy (AA) – AA jest stowarzyszeniem anonimowych alkoholików mającym na celu wsparcie osób uzależnionych od alkoholu w ich procesie zdrowienia. Oferuje spotkania w całej Wielkiej Brytanii jak i za granicą.

With You – With You dawniej pod nazwą Addaction to organizacja charytatywna, która wspiera ludzi uzależnionych od alkoholu lub narkotyków. Oferują informacje i pomoc w Anglii i Szkocji oraz centrum pomocy online.

Nacoa – Nacoa to organizacja charytatywna zapewniająca informacje i wsparcie wszystkim osobom dotkniętym nadużywaniem alkoholu przez rodziców.

Informacje dla rodziny, przyjaciół i opiekunów

Alcohol Change UK zapewnia listę centrów pomocy dla przyjaciół i rodziny.

Informacje o alkoholowym uszkodzeniu mózgu (ARBD)

• Alkoholowe uszkodzenie mózgu: droga do wyzdrowienia, Alcohol Change UK – Poradnik dla rodzin, opiekunów i przyjaciół osób z ARBD.
• ARBD Network – Organizacja mająca na celu podnoszenie świadomości na temat alkoholowego uszkodzenia mózgu poprzez informacje i edukacje pracowników służby zdrowia i społeczeństwa.

Zasoby dotyczące przemocy domowej

Jeżeli sami lub ktoś, kogo znamy doświadcza przemocy domowej w wyniku spożywania przez kogoś alkoholu lub uważamy, że nasze spożywanie prowadzi do agresywnych zachowań, należy zapoznać się z poniższym:

• Przemoc domowa: gdzie uzyskać pomoc, Gov.uk – strona zawiera pomocne informacje dla osób doświadczających przemocy domowej na terenie Wielkiej Brytanii.
• Respect Phoneline – Respect to organizacja charytatywna dla osób, które uważają, że przejawiają skłonności do przemocy i chcą uzyskać pomoc.
• Zgłoszenie przemocy wobec dzieci, NSPCC (ang. National Society for the Prevention of Cruelty to Children) – Jeżeli istnieje podejrzenie przemocy wobec dziecka lub jego zaniedbania, NSPCC (Stowarzyszenie na rzecz Przeciwdziałania Przemocy wobec Dzieci) może udzielić porady.

Przewodnik po jednostkach alkoholowych

Piwo, cydr, napoje gazowane z niewielką ilością alkoholu

Wino i napoje alkoholowe

Kontrolowanie spożywania alkoholu

Większość z nas bagatelizuje ilość spożywanego alkoholu. Aby wiedzieć co się dzieje, należy prowadzić dziennik z ilością spożywanego alkoholu w ciągu tygodnia.

W ten sposób będziemy mieć lepszy obraz ile tak na prawdę go spożywamy. Pomoże to również w określeniu ryzykownych sytuacji – czasu, miejsca i ludzi, które sprawiają, że pijemy więcej.

Autorzy

Niniejsze informacje opracowała redakcja Public Engagement Editorial Board (PEEB) przy Royal College of Psychiatrists. Informacje te odzwierciedlają najbardziej rzetelne dane dostępne w czasie ich opracowywania.

Eksperci: Dr Jim Bolton, Dr Tony Rao, prof. Wendy Burn i prof. Julia Sinclair

Ze szczególnym podziękowaniem dla pani Diane Goslar, w opracowaniu tego materiału.

Pełne referencje dostępne na życzenie.

© Royal College of Psychiatrists 

This translation was produced by CLEAR Global (Mar 2024)