Psychoza u dzieci i młodzieży

Poniższe informacje dotyczą psychozy u młodych osób. W materiale wyjaśniono, czym jest psychoza, jak często występuje, przybliżono oznaki i objawy psychozy oraz tłumaczy, jak uzyskać pomoc i leczenie. Zawiera też dodatkowe informacje dla młodych osób oraz ich opiekunów, rodzin i szkół.

Czym jest psychoza?

Termin psychoza często stanowi określenie zbiorcze dla grupy zaburzeń psychotycznych, które obejmują schizofrenię, zaburzenia schizoafektywne oraz zaburzenia urojeniowe. Więcej informacji o schizofrenii znajdziesz w naszej ulotce na ten temat.

Wiele młodych osób miewa w życiu okresy, kiedy czują się przygnębione, zestresowane, zagubione lub bardzo smutne. Często nie jest to oznaką zaburzeń psychicznych. Z psychozą mamy do czynienia, gdy myśli oraz emocje są na tyle zaburzone, że traci się kontakt z rzeczywistością. Może to niepokoić i przerażać, ale istnieje możliwość uzyskania pomocy.

Poniższy materiał dotyczy epizodów psychotycznych, czyli konkretnych momentów, w których dana osoba doświadcza psychozy. Ważne jest, by pamiętać, że u części osób doświadczających psychozy może wystąpić tylko jeden epizod psychotyczny w życiu.

Jak często występuje psychoza?

Psychoza dotyka ludzi w każdym wieku, ale jest bardzo rzadka u młodszych dzieci. Zwykle rozpoczyna się u nastolatków wchodzących w dorosłość.

Co powoduje psychozę?

Istnieje wiele przyczyn występowania psychozy:

• Trudne wydarzenia życiowe - epizod psychotyczny może nastąpić po stresującym wydarzeniu, jakim jest śmierć bliskiego przyjaciela lub członka rodziny.
• Poród - psychoza może wystąpić po urodzeniu dziecka, co określane jest jako psychoza poporodowa.
• Narkotyki - psychoza może także wystąpić na skutek zażycia nielegalnych substancji (na przykład marihuana, LSD, ecstasy lub amfetamina).
• Poważne zaburzenia psychiczne - psychoza może również towarzyszyć takim zaburzeniom psychicznym jak ciężka postać depresji lub zaburzenie afektywne dwubiegunowe.

Czasami trudno jest dokładnie stwierdzić, co spowodowało psychozę - może być to połączenie wielu różnych czynników.

Jakie są objawy psychozy?

Kiedy wystąpi u Ciebie psychoza, zwykle będziesz mieć bardzo nietypowe, czasami nieprzyjemne i przerażające myśli oraz odczucia. Mogą pojawić się nagle lub też stopniowo narastać, tak że tylko bliskie osoby takie jak Twoja rodzina lub przyjaciele zorientują się, że zachowujesz się inaczej.

Możesz zauważyć u siebie jeden lub więcej objawów z podanych poniżej:

• Urojenia - możesz doświadczyć silnych, nietypowych przekonań, które są określane jako urojenia. Na przykład możesz być przekonany(-a), że jesteś szpiegowany(-a) przez telewizję lub posiadasz nadnaturalne umiejętności. Z wyjątkiem Ciebie, te przekonania będą w oczywisty sposób nieprawdziwe dla osób w twoim otoczeniu.
• Dezorganizacja myślenia - możesz doświadczyć rozproszonych myśli i nie myśleć jasno. Twoje myśli mogą wydawać się niezwykle bezładne i pogmatwane, a innym osobom może być bardzo trudno nadążyć za tym, co mówisz.
• Halucynacje - możesz widzieć, słyszeć lub czuć rzeczy, których w rzeczywistości nie ma. Te wrażenia określane są jako halucynacje. Najczęściej występującą u ludzi halucynacją jest słyszenie głosów. Halucynacje mogą być bardzo realistyczne oraz przerażające dla osoby, która ich doświadcza.

Inne objawy

Psychoza może utrudniać życie w szkole i domu. Może wpływać na sen, apetyt, zdolność koncentracji oraz cieszenia się życiem.

Możesz odczuwać frustrację i złość na swoich przyjaciół czy rodzinę. Niektóre osoby próbują palić papierosy lub pić alkohol, aby poczuć się lepiej, ale zwykle pogarsza to sytuację.

Z kolei dla niektórych objawy psychozy okazują się na tyle nieprzyjemne, że mają ochotę zrobić sobie krzywdę. Jeśli tak się dzieje lub jeśli doświadczasz któregoś z objawów psychozy, porozmawiaj pilnie ze swoim lekarzem lub kimś, komu ufasz.

Jak mogę otrzymać pomoc?

Ważne jest uzyskanie pomocy najszybciej jak to możliwe. Im wcześniej podejmiesz leczenie, tym większe prawdopodobieństwo szybkiego powrotu do zdrowia.

Porozmawiaj z kimś zaufanym, jeśli czujesz, że możesz mieć objawy psychozy. Tą osobą może być rodzic, opiekun, przyjaciel lub nauczyciel.

Najpierw możesz porozmawiać z rodziną, szkolną pielęgniarką lub lekarzem rodzinnym. Mogą pomóc ci otrzymać specjalistyczną pomoc od zespołu Child and Adolescent Mental Health Service (CAMHS) [usługi w zakresie zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży] lub zespołu Early Intervention Team or Service (EIS) [zespół d/s wczesnej interwencji] - specjalistycznego zespołu dla młodych osób z psychozą. Jeśli poczujesz się bardzo źle, możesz potrzebować trochę czasu w szpitalu dopóki stan zdrowia nie ulegnie poprawie.

Jak leczy się psychozę?

Ważną część leczenia stanowią leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki). Aby czuć się dobrze, może być konieczne przyjmowanie tych leków przez dłuższy czas. Podobnie jak w przypadku leków każdego rodzaju, mogą wystąpić efekty uboczne. Twój lekarz prowadzący będzie w stanie przybliżyć ci je oraz doradzić, co można zrobić, żeby się z nimi uporać.

Jako wsparcie leczenia farmakologicznego pomocne mogą być także rozmowy z terapeutą.

Jeśli psychoza jest związana z zażywaniem narkotyków lub współistniejącym zaburzeniem psychicznym, do poradzenia sobie z nią możesz potrzebować specjalistycznej pomocy oraz leczenia.

Ty oraz Twoja rodzina możecie potrzebować pomocy w zrozumieniu Twojej choroby, tego, jak sobie z nią radzić oraz jak zapobiec jej nawrotom. Możesz potrzebować wsparcia w odbudowaniu pewności siebie, aby kontynuować naukę w szkole, studia lub pracę.

Co dalej?

Dzięki wcześnie otrzymanej pomocy i leczeniu większość młodych osób wróci do zdrowia po epizodzie psychotycznym.

Jeśli psychoza została wywołana współistniejącym zaburzeniem psychicznym lub zażywaniem narkotyków, możesz uniknąć następnego epizodu przez stosowanie się do zaleceń lekarza, przyjmowanie odpowiednich leków i unikanie narkotyków.

Często trudno jest przewidzieć, jakie mogą być długotrwałe skutki epizodu psychotycznego i ostateczne postawienie diagnozy może nie być możliwe od razu. Jednak Twój lekarz i osoby zaangażowane w Twoje leczenie będą do Twojej dyspozycji, aby wspierać Cię podczas całego procesu.

Czy mogę zrobić coś jeszcze?

Istotne jest, aby kontynuować leczenie zalecone przez Twojego lekarza oraz prowadzić zrównoważony, zdrowy styl życia.

Kiedy czujesz się zestresowany(-a), rozmowa z innymi może pomóc wcześnie rozpoznać problem i pomóc ci w otrzymaniu stosownego leczenia.

Luke (16 lat) opowiada o psychozie

"Miałem 14 lat, gdy to się stało. Miałem dobrą rodzinę i grupę przyjaciół, dobrze szło mi w szkole. Moje życie było w porządku, chociaż moja mama mówiła, że nie daję sobie rady ze stresem. Byłem kłębkiem nerwów przed egzaminami, obawiałem się porażki i nie potrafiłem radzić sobie z sytuacją, w której ktoś choruje.

Śmierć wujka Roba w wypadku rok temu to było po prostu za wiele. Wiedziałem, że będę przybity przez długi czas. Jednak w tamtym momencie tak się nie czułem. To było dziwne. Myślałem, że dzieją mi się dziwne rzeczy, np. ludzie kontrolują mnie przez sygnały radiowe. Czułem, że straciłem kontrolę nad sobą, a nawet miałem poczucie, że moje ciało zmienia się w dziwny sposób... i nie chodziło tutaj tylko o dojrzewanie.

Mierzyłem się z problemami w szkole, przeklinałem, mieszało mi się w głowie. Pedagog szkolny zaniepokoił się i porozmawiał z moją mamą, która wcześniej też zauważyła moje odmienne zachowanie.

Nie mogłem spać, nie miałem ochoty wychodzić z domu. Nie podobał mi się pomysł wizyty u psychiatry z Child and Adolescent Mental Health Service - myślałem, że będą mnie oceniać. Było jednak zupełnie inaczej. Lekarka wydawała się wiedzieć i rozumieć, co czuję i co myślę. Czułem ulgę. Powiedziała nawet, że nie będę musiał zostać w szpitalu. Była to po prostu choroba, w której muszę przyjmować lekarstwa przez parę miesięcy czy lat.

Później przedstawiła mi Kay, pracowniczkę zespołu Early Intervention Psychosis. Kay wytłumaczyła mi i mojej rodzinie wszystko na temat psychozy i tego, co możemy zrobić, abym czuł się dobrze. Była przy mnie, gdy czułem, że tracę nad sobą panowanie przed egzaminami. Od tego czasu minął prawie rok. Jestem jak każdy inny szesnastolatek, chodzę do szkoły, wychodzę ze znajomymi. Biorę leki i trzymam się z dala od narkotyków i alkoholu”.

Więcej informacji

Changing Minds: The Go-to Guide to Mental Health for Family - dostępny jako książka, e-book (kindle), audiobook lub mp3. Ten poradnik o zdrowiu psychicznym dla nastolatków w wieku 13-17 lat porusza temat uzależnień, stresu, zaburzeń odżywiania, depresji, schizofrenii i samookaleczenia.

Young Minds, information on psychosis - Young Minds to wiodąca brytyjska organizacja charytatywna walcząca o zdrowie psychiczne dzieci i nastolatków. Przeczytaj ich materiały dla nastolatków o psychozie

Rethink Mental Illness, information on psychosis - przeczytaj materiały o psychozie opracowane przez organizację Rethink Mental Illness

Epic Friends - ta strona ma na celu pomoc młodym osobom we wspieraniu znajomych, którzy mogą zmagać się z problemami emocjonalnymi.

Talk to Frank – Talk to Frank oferuje sprawdzone informacje na temat narkotyków i uzależnień.

Autorzy

Niniejsze informacje opracowała redakcja Child and Family Public Engagement Editorial Board przy Royal College of Psychiatrists oraz the National Collaborating Centre for Mental Health.

Odzwierciedlają one najlepsze dostępne dowody w momencie opracowania.

Pełna bibliografia do tego materiału jest dostępna na życzenie.

© Royal College of Psychiatrists 

This translation was produced by CLEAR Global (Jan 2024)